مهریه چیست و انواع آن

در فرهنگ‌های مختلف و کشورهای اسلامی، مهریه به اشکال گوناگونی وجود دارد. در برخی از فرهنگ‌ها، مهریه به عنوان یک هدیه یا پیشکش و یا تعهد مالی به عروس ارائه می‌شود. در دین اسلام، در زمان عقد نکاح، مهریه به عنوان یک تعهد مالی از سوی شوهر به همسرش تعلق می‌گیرد. مقدار مهریه می‌تواند بر اساس توافق طرفین متفاوت باشد و در برخی موارد ممکن است بسیار کم یا بسیار زیاد باشد. با این حال، مهم است که مهریه به صورت اجباری تعیین نشود و باید با توافق دو طرف صورت گیرد. در ایران، مهریه به عنوان یک اصل اسلامی در قوانین جمهوری اسلامی اهمیت ویژه‌ای دارد و قوانین خاصی در این زمینه وضع شده است. در اسلام، از شوهر انتظار می‌رود که مهریه را به عنوان یک تعهد مالی و در قالب یک پیشکش یا هدیه به همسر خود اعطا کند و همسر حق دارد که مهریه را مطالبه کند. در اسلام، بر انواع مهریه و نحوه پرداخت آن تأکید زیادی شده است و هر گونه انتقال یا بازپس‌گیری مهریه باید با رضایت همسر انجام شود.

تعریف مهریه چیست؟

مهریه یا مهر، یکی از حقوق مالی است که به زن در نتیجه عقد ازدواج تعلق می‌گیرد. طبق ماده 1082 قانون مدنی، به محض وقوع عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد. این بدان معناست که به محض اینکه عقد نکاح بین زوجین منعقد شد، زن به طور کامل مالک مهریه می‌گردد و هیچ عاملی نمی‌تواند مانع این مالکیت شود. مهریه‌ای که در عقد نکاح تعیین می‌شود، باید دارای ویژگی‌هایی باشد؛ یعنی باید مال باشد، قابلیت تملک داشته باشد، متعلق به شخص دیگری نباشد و مشخص و معین باشد. اگرچه در عمل، زن ممکن است در زمان طلاق، مهریه خود را مطالبه کند، اما او از زمان عقد می‌تواند در هر زمانی که بخواهد، درخواست پرداخت مهریه را از شوهر خود داشته باشد. همچنین، مسائلی مانند رابطه نامشروع، عدم تمکین زن، نمی‌تواند مانع از استحقاق زن نسبت به مهریه شود.

نقش مهریه در ازدواج

مهریه در ازدواج یکی از عناصر کلیدی و اساسی به شمار می‌رود که همواره در فرهنگ‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. این مفهوم نه تنها به عنوان یک شرط قانونی برای ازدواج مطرح می‌شود، بلکه به نوعی نمایانگر صداقت و محبت مرد نسبت به همسرش نیز هست. مهریه به عنوان یک هدیه یا نشانه‌ای از تعهد مرد به زن در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند به شکل مالی یا غیرمالی باشد. این مبلغ، به زن این امکان را می‌دهد که در صورت بروز مشکلات یا جدایی، از حقوق خود دفاع کند و به نوعی امنیت مالی برای او فراهم می‌آورد. پس از عقد، زن می‌تواند به درخواست مهریه خود اقدام کند و این حق قانونی اوست. این موضوع نه تنها به او احساس قدرت و استقلال می‌دهد، بلکه نشان‌دهنده احترام و ارزش‌گذاری مرد به زن نیز هست. در بسیاری از جوامع، مهریه به عنوان یک نماد فرهنگی و اجتماعی نیز شناخته می‌شود و می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روابط خانوادگی و اجتماعی داشته باشد. به همین دلیل، تعیین و توافق بر سر مهریه باید با دقت و توجه به شرایط و نیازهای هر دو طرف انجام شود تا به یک ازدواج موفق و پایدار منجر گردد.

مهریه در ازدواج یکی از عناصر کلیدی و اساسی به شمار می‌رود. این مفهوم نه تنها به عنوان یک شرط قانونی برای ازدواج مطرح می‌شود، بلکه به نوعی نمایانگر صداقت و محبت مرد نسبت به همسرش نیز هست. بسته به اینکه مهریه در زمان عقد تعیین شده یا نشده باشد و همچنین با توجه به تعهدات مربوط به نحوه پرداخت آن قابل تقسیم‌بندی است. در ادامه به توضیح نقش اساسی مهریه و انواع آن در ازدواج خواهیم پرداخت.

انواع مهریه از نظر تعیین مهر در نکاح

پس از توضیح درباره تعریف مهریه، اکنون به بررسی انواع مهر می‌پردازیم. باید توجه داشت که برخلاف الزام به تعیین مهریه در عقد موقت، تعیین مهریه در عقد نکاح دائم شرط لازم و ضروری برای صحت عقد نیست. در نکاح دائم، حتی اگر در زمان عقد مهریه‌ای مشخص نشده باشد، عقد همچنان صحیح است و طرفین می‌توانند پس از ازدواج در مورد مهریه به توافق برسند. به همین دلیل، بسته به اینکه مهریه در زمان عقد تعیین شده یا نشده باشد، می‌توان انواع مهر را شناسایی کرد. همچنین، مهریه با توجه به تعهدات مربوط به نحوه پرداخت نیز قابل تقسیم‌بندی است. مهریه می‌تواند بر اساس توافق زن و مرد در زمان عقد مشخص شود. اما اگر میزان مهریه در زمان عقد تعیین نشده باشد، زن همچنان مستحق مهریه خواهد بود. در این شرایط، راه‌های مختلفی برای تعیین مهریه وجود دارد که شامل مهرالمسمی (مهریه مشخص)، مهرالمثل (مهریه معادل)، مهرالمتعه (مهریه متعه) و مهرالسنه می‌شود. هر یک از این انواع مهریه شرایط و معانی خاص خود را دارند که در ادامه توضیح داده می‌شوند.

مهرالمسمی

مهرالمسمی به معنای مهریه مشخص یا مقدار معینی از مال است که در زمان عقد بر اساس توافق طرفین تعیین می‌شود. این نوع مهریه دارای مقدار و مبلغ مشخصی است و مرد موظف است این مبلغ را به زن پرداخت کند. در صورتی که مرد از پرداخت مهرالمسمی خودداری کند، زن می‌تواند از طریق قانونی برای دریافت آن اقدام کند.

مهرالمثل

مهرالمثل یکی دیگر از انواع مهریه است که در صورتی که در عقد نکاح، مهریه زن مشخص نشده باشد، برای او تعیین می‌شود. همچنین مهرالمثل در موارد زیر نیز به زن تعلق می‌گیرد:

• اگر عقد نکاح به درستی منعقد نشده باشد.
• اگر مهریه‌ای که در عقدنامه مشخص شده، معلوم نباشد یا ارزش مالی نداشته باشد.

برای تعیین مهرالمثل، وضعیت زن و شان اجتماعی او مورد توجه قرار می‌گیرد و معمولاً توسط دادگاه یا مرجع قانونی مشخص می‌شود. در تعیین مقدار این مهریه به شرافت خانوادگی زن، ویژگی‌ها و وضعیت او نسبت به دیگران توجه می‌شود. مهرالمثل یک حق قانونی است و مرد موظف به پرداخت آن می‌باشد.

مهرالمتعه

مهرالمتعه نوع دیگری از مهریه است که در صورتی که مهریه در عقد نکاح مشخص نشده باشد و مرد قبل از نزدیکی با زن، او را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود. برای تعیین مهرالمتعه دو شرط لازم است:

• مهر در زمان عقد نکاح مشخص نشده باشد.
• شوهر قبل از نزدیکی با زن، او را طلاق دهد.

این مهریه به عنوان یک حق قانونی برای زن تعیین می‌شود و باید توسط شوهر پرداخت گردد. مهرالمتعه در ماده 1093 قانون مدنی تعریف شده و طبق ماده 1094، برای تعیین آن به شرایط اقتصادی مرد توجه می‌شود.

مهرالسنه

مهرالسنه به عنوان مهریه دختران پیامبر شناخته می‌شود و میزان آن برابر با ۵۰۰ درهم نقره تعیین شده است. این مهریه در قوانین مدنی تعریف نشده و بر اساس منابع فقهی مشخص می‌شود. ممکن است نوسانات بازار بر قیمت مهرالسنه تأثیر بگذارد، اما اساساً این مهریه به مقدار ۵۰۰ درهم نقره تعیین شده و بر اساس توافق طرفین در عقد نکاح مشخص می‌شود. مهرالسنه به عنوان نمادی از تعهد شوهر به زن در ازدواج در اسلام اهمیت ویژه‌ای دارد.

انواع مهریه از نظر شرایط استطاعت

گاهی اوقات همسر از نظر مالی قادر به پرداخت مهریه زوجه نیست. در این شرایط، دریافت مهریه بر اساس توانایی مالی مرد تعیین می‌شود. مهریه‌ها به دو نوع تقسیم می‌شوند: مهریه عند‌الاستطاعه و مهریه عند‌المطالبه.

مهریه عند‌الاستطاعه

این نوع مهریه به توانایی مالی مرد بستگی دارد. در عقد دائم، مهریه عند‌الاستطاعه به این معناست که مهریه بر اساس وضعیت مالی و درآمد مرد تعیین می‌شود. مرد باید بتواند مهریه را پرداخت کند و اگر قادر به پرداخت باشد، زن حق دارد آن را از او مطالبه کند. در این حالت، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. اگر زن بتواند این توانایی را ثابت کند و مرد نیز از نظر مالی قادر باشد، مهریه بر اساس وضعیت مالی فعلی او تعیین و پرداخت می‌شود.

مهریه عند‌المطالبه

این نوع مهریه به زن این حق را می‌دهد که هر زمان که بخواهد، مهریه خود را از مرد مطالبه کند، بدون توجه به توانایی مالی او. این حق به عنوان یک حق قانونی برای زن شناخته می‌شود و مرد موظف به پرداخت آن است. اگر مرد ادعا کند که از نظر مالی قادر به پرداخت مهریه نیست، باید با ارائه مستندات مالی، عدم توانایی خود را اثبات کند. در صورت عدم اثبات، زن می‌تواند به مراجع قانونی مراجعه کند تا حق خود را از مرد مطالبه کند. وکلای فعال در وب‌سایت ایران وکلا توانایی ارائه راهنمایی‌های لازم در این خصوص را دارند و می‌توانند به شما در رعایت اصول قانونی کمک کنند. در انواع مهریه بر اساس شرط استطاعت، مرد نمی‌تواند از پرداخت آن شانه خالی کند و موظف به پرداخت است. همچنین طبق ماده 18 قانون اجرای محکومیت‌های مالی، تنها در صورتی مرد به زندان می‌افتد که توانایی مالی داشته باشد و مهریه را پرداخت نکند.

مهریه شرعی چقدر است؟

مهریه شرعی یکی از مسائل مهم و اساسی در زندگی زناشویی است که به ویژه در فرهنگ‌های اسلامی مورد توجه قرار دارد. مهریه به عنوان یک حق قانونی و شرعی برای زن تعریف می‌شود و به او این امکان را می‌دهد که در صورت عدم انجام وظایف همسرش، بتواند مهریه خود را مطالبه کند. مقدار مهریه شرعی معمولاً بر اساس وضعیت مالی مرد و شرایط اجتماعی و اقتصادی هر کشور تعیین می‌شود و به همین دلیل در کشورهای مختلف متفاوت است. این موضوع به نوعی نشان‌دهنده احترام به حقوق زن و تأمین مالی او در زندگی مشترک است. در سال‌های اخیر، به منظور حفظ بنیان خانواده و کاهش آمار طلاق، قانونی تحت عنوان “قانون مهریه ۱۱۰ سکه” تصویب شده است. این قانون به نوعی تلاش دارد تا از بار مالی سنگین مهریه بر دوش مردان بکاهد و در عین حال حقوق زنان را نیز حفظ کند. بر اساس این قانون، مهریه به ۱۱۰ سکه طلا محدود شده است، که این امر می‌تواند به کاهش اختلافات و تنش‌های مالی در زندگی زناشویی کمک کند.

مهریه ازدواج موقت

عقد موقت، که به عناوین دیگری مانند نکاح موقت و عقد صیغه موقت نیز شناخته می‌شود، یک روش قانونی و معتبر در مراجع حقوقی برای محرم شدن مرد و زن غریبه است. برای صحت این عقد، لازم است که زمان و مهریه به‌طور مشخص تعیین شوند تا عقد از نظر شرعی و قانونی صحیح و معتبر باشد و طرفین مرتکب گناه یا عمل خلاف شرع نشوند.

طبق قوانین و احکام شرع، تعیین مهریه در عقد موقت و عقد دائم تقریباً مشابه است، اما ممکن است در برخی موارد تفاوت‌هایی وجود داشته باشد. صحت صیغه موقت به تعیین مهریه وابسته است، در حالی که در عقد دائم این الزام وجود ندارد. زمان پرداخت مهریه در عقد موقت مشخص نیست، اما پس از خوانده شدن صیغه عقد، هر زمان که زوجه بخواهد، زوج موظف است مهریه تعیین‌شده را به او پرداخت کند. همچنین، طبق ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی، در صورت فوت زن، مهریه او در صیغه عقد موقت همچنان معتبر است، حتی اگر شوهر با او نزدیکی نکرده باشد. قانون‌گذار در مواد ۱۰۷۵ و ۱۰۷۶ قانون مدنی به‌صراحت بر لزوم تعیین مدت در عقد موقت تأکید کرده و در ماده ۱۰۹۵ نیز ذکر شده است که عدم تعیین مهریه در عقد موقت موجب بطلان عقد نکاح می‌شود. بر خلاف عقد دائم، که وقوع یا عدم وقوع رابطه جنسی می‌تواند بر میزان و چگونگی مهریه تأثیر بگذارد، در صیغه موقت این‌گونه نیست و طبق ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی، وجود یا عدم وجود رابطه جنسی تأثیری بر میزان پرداخت مهریه ندارد و مرد از نظر شرعی موظف است مهریه تعیین‌شده را به زن بپردازد. همچنین، میزان مهریه در دوران صیغه عقد موقت باید مشخص و قابل وصول باشد، به این معنا که باید مالی یا اعتباری در نظر گرفته شود که قابل محاسبه و دریافت باشد یا امکان انتقال مالکیت آن به زوجه وجود داشته باشد. بنابراین، قانون‌گذار معیار و ملاک مشخصی برای تعیین حداقل و حداکثر مهریه در عقد و ازدواج موقت تعیین نکرده و در ماده ۱۰۸۱ قانون مدنی مقرر کرده است که تعیین مقدار مهریه در صیغه موقت به توافق طرفین بستگی دارد، به این معنا که چیزی که طرفین بر آن توافق می‌کنند باید متعلق به شوهر یا در مالکیت او باشد و نمی‌توان چیزی را که متعلق به دیگری است به‌عنوان مهریه صیغه موقت در نظر گرفت.

شرایط مهریه قابل پرداخت

باید گفت که طبق قانون جدید مجلس در مورد مهریه، مرد موظف است ۱۱۰ سکه را به عنوان حداقل مهریه پرداخت کند، هرچند که میزان مهریه تعیین‌شده توسط زن بیشتر باشد. برای دریافت باقی‌مانده مهریه، زن باید ثابت کند که شوهرش توانایی مالی دارد. در صورتی که مالی از شوهر شناسایی نشود، بر اساس ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی عمل خواهد شد. اگر مرد بتواند ثابت کند که قادر به پرداخت مهریه نیست، تنها ۱۱۰ سکه به عنوان مهریه قابل وصول باقی می‌ماند. همچنین، در قانون جدید، برای پرداخت مهریه بالای ۱۱۰ سکه، حکم جلب صادر نمی‌شود و در صورت توانایی مالی شوهر، اموال او توقیف خواهد شد.

جمع بندی

مهریه در ازدواج اهمیت زیادی دارد و یکی از شروط اساسی برای برقراری این پیوند به شمار می‌رود. انواع مهریه که در هنگام عقد نکاح تعیین می‌گردد، نشان‌دهنده صداقت و محبت مرد است. پس از عقد، زن می‌تواند به درخواست مهریه خود اقدام کند. مهریه نیز از جنبه‌های مختلف (نکاح و استطاعت مالی) تعین می‌شود. شما با استفاده از مشاوره و خدمات وکلای مجرب، می‌توانید به نتیجه مطلوب در تعیین مهریه و مطالبه آن دست یابید.