سفته چیست؟ + قوانین و کاربردهای آن

سفته یک سند تجاری است که در معاملات بازرگانی کاربرد زیادی دارد. مانند سایر اسناد تجاری، سفته نیز باید ویژگی‌های خاص خود را داشته باشد. این سند تعهدآور است و صادرکننده آن را ملزم به پرداخت مبلغ ذکر شده می‌کند. سفته به منظور کاهش خطرات ناشی از انتقال پول بین تجار به وجود آمد، زمانی که آن‌ها در این فرایند با مشکلاتی مواجه بودند.

امروزه، شرکت‌ها و تجار با استفاده از سفته به حل مشکلات مالی خود می‌پردازند. با این حال، بسیاری از مردم از قوانین حاکم بر سفته بی‌خبرند. همچنین، صدور سفته شرایط خاصی دارد که در قانون مشخص شده است و عدم توجه به این شرایط می‌تواند منجر به خسارات مالی جبران‌ناپذیری برای افراد شود.

سفته چیست؟

سفته، یکی از اسناد تجاری به شمار می‌رود که در آن صادرکننده متعهد می‌شود مبلغ ذکر شده را در تاریخ معین یا عندالمطالبه پرداخت کند.

امروزه، استفاده از سفته به‌عنوان وسیله‌ای برای ارائه ضمانت، مانند سفته حسن انجام کار یا ضمانت انجام تعهدات، بسیار رایج شده است. به این ترتیب، سفته به‌عنوان یک سند تعهد به پرداخت شناخته می‌شود. بر اساس قانون تجارت، صدور سفته دارای قوانین خاصی است که شامل الزامات مانند امضا و مهر، تعیین محل صدور و موارد مشابه است. در صورت عدم رعایت این موارد، سفته تنها به‌عنوان یک سند عادی تلقی خواهد شد.

هر سفته شامل بخش‌های مشخصی است که باید طبق قوانین مربوطه به‌درستی تکمیل شوند تا اعتبار یک سند تجاری را داشته باشد. این بخش‌ها شامل مواردی نظیر مبلغ، تاریخ، سررسید، نام بستانکار، نام متعهد، محل پرداخت و محل اقامت متعهد سفته است.

سفته بانکی چیست و چه نوع سندی محسوب می شود؟

سفته بانکی سندی است که بر اساس آن امضاکننده متعهد می‌شود مبلغی را در تاریخ مشخص یا به‌محض درخواست، به حامل سند یا شخص معین پرداخت کند. علاوه بر امضا یا مهر متعهد، باید مبلغ تعهد شده، نام گیرنده وجه و تاریخ نیز در آن مشخص شود.

سفته، مشابه چک و برات، یکی از انواع اسناد تجاری محسوب می‌شود. به‌طور خلاصه، سند تجاری به سندی اطلاق می‌شود که قابل معامله بوده و در موارد حقوقی قابل استناد است. همچنین این سند مالی قابلیت واخواست دارد و خوبست بدانید که سفته زندان دارد و اشخاص می توانند حکم جلب سفته را برای شخص صادر کننده، دریافت کنند.

سفته در معاملات تجاری و بازرگانی کاربرد فراوانی دارد و به‌عنوان یک سند تعهد عمل می‌کند. صادرکننده باید مبلغ ذکر شده در این سند تجاری را پرداخت کند؛ با این حال، امروزه سفته بیشتر به‌عنوان ضمانت استفاده می‌شود و معمولاً برای انجام معاملات از چک بهره می‌برند.

سفته در چه مواردی کاربرد دارد؟

سفته برای مقاصد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و انواع آن بر اساس کاربردهایشان تعریف می‌شوند. در واقع، انواع سفته با ظواهر متفاوت وجود ندارند و همه امور می‌توانند با یک نوع سفته انجام شوند. در زیر به برخی از مهم‌ترین کاربردهای سفته اشاره می‌کنیم:

• پرداخت کالا در معاملات
• تضمین اجرای تعهدات
• تضمین پرداخت اقساط وام
• استخدام و حسن انجام کار

با اینکه امروزه بیشتر از سفته به‌عنوان ضمانت استفاده می‌شود، این سند تجاری همچنین برای پرداخت وام، تضمین حسن انجام کار، مطالبه دینی و موارد دیگر نیز کاربرد دارد. در ادامه، کاربردهای کلی سفته را بررسی خواهیم کرد.

انواع سفته

سفته‌ها به عنوان ابزارهای مالی در معاملات مختلف، انواع متعددی دارند که هر یک به منظور خاصی صادر می‌شوند و نقش مهمی در تأمین مالی و تضمین تعهدات ایفا می‌کنند. انواع آن شامل موارد زیر است:

پرداخت کالا در معاملات

سفته می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای پرداخت کالا در معاملات مورد استفاده قرار گیرد، به‌طوری‌که خریدار با صدور سفته، تعهد خود را برای پرداخت مبلغ کالا در زمان مشخصی اعلام می‌کند. این نوع سفته به تأمین مالی خریدار و اطمینان فروشنده از پرداخت مبلغ کمک می‌کند.

تضمین اجرای تعهدات

در مواردی که یک فرد یا شرکت به اجرای تعهدات خود نیاز دارد، می‌تواند سفته‌ای صادر کند که نشان‌دهنده تعهد به انجام کارهای مشخص باشد. این نوع سفته به عنوان تضمینی برای طرف مقابل عمل می‌کند و در صورت عدم انجام تعهدات، قابل پیگیری قانونی است.

تضمین پرداخت اقساط وام

سفته به‌عنوان تضمینی برای پرداخت اقساط وام نیز کاربرد دارد، به‌طوری‌که وام‌گیرنده با صدور سفته، تعهد خود را برای پرداخت به موقع اقساط اعلام می‌کند. این نوع سفته به بانک یا مؤسسه مالی اطمینان می‌دهد که در صورت عدم پرداخت، امکان پیگیری حقوقی وجود دارد.

استخدام و حسن انجام کار

در قراردادهای استخدام، کارفرما می‌تواند از کارمند درخواست کند که سفته‌ای به عنوان تضمین حسن انجام کار صادر کند. این سفته به کارفرما اطمینان می‌دهد که در صورت عدم رعایت تعهدات کاری، امکان جبران خسارت وجود دارد.

مدارک لازم برای گرفتن سفته از بانک

برای دریافت سفته به مدارک شناسایی خاصی نیاز نیست. در واقع، مدارک لازم برای دریافت سفته از بانک ملی یا دکه‌های روزنامه‌فروشی فقط کارت ملی شماست که باید ارائه دهید تا سفته را دریافت کنید. هر یک از سفته‌های صادر شده دارای شماره پیگیری مخصوص به خود هستند و حکم اوراق قرضه را دارند.

شرایط سفته دادن و مهم‌ترین نکات قانون سفته

پس از تهیه سفته، صادرکننده باید نکات خاصی را برای صدور آن، که به اصطلاح “سفته دادن” نامیده می‌شود، رعایت کند. عدم توجه به این نکات می‌تواند منجر به این شود که سفته دیگر به عنوان یک سند تجاری شناخته نشود و به عنوان یک سند عادی تلقی گردد، که در این صورت از مزایای مربوط به اسناد تجاری محروم خواهد شد. طبق قانون، مراحل صدور سفته به شرح زیر است:

• نوشتن مبلغ معین

بر روی هر برگه سفته، مبلغ مشخصی درج می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است نوشته شود: “سفته تا مبلغ بیست میلیون ریال.” این مبلغ تعیین‌کننده سقف اعتبار سفته است. با این حال، این محدودیت نباید مانع از آن شود که صادرکننده نتواند مبلغ دلخواه خود را در آن ذکر کند؛ او می‌تواند تا سقف مبلغ اسمی سفته، مبلغ مورد نظر را تعیین نماید. همچنین، مبلغ باید به حروف نوشته شود تا از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری شود.

• نوشتن تاریخ صدور سفته

طبق قانون، صادرکننده موظف است تاریخ صدور سفته را مشخص کند. در غیر این صورت، سند اعتبار تجاری خود را از دست می‌دهد. تاریخ باید شامل روز، ماه و سال باشد و بهتر است که به صورت حروفی نیز نوشته شود. سفته‌ای که تاریخ نداشته باشد، ممکن است به عنوان یک سند عادی تلقی شود.

• نوشتن نام گیرنده

نام گیرنده وجه یا طلبکار باید در سفته قید شود. در صورتی که نام گیرنده درج نشود، سفته به عنوان “در وجه حامل” محسوب می‌شود، به این معنا که هر کسی که سند را در دست دارد، می‌تواند وجه آن را مطالبه کند. بنابراین، درج نام گیرنده در سند بسیار مهم است.

• نوشتن تاریخ پرداخت سفته

تاریخ پرداخت نیز باید در سفته مشخص شود. اگر تاریخ پرداخت تعیین نشود، سفته به حالت حال در می‌آید و دارنده آن می‌تواند هر زمان که بخواهد، مبلغ را مطالبه کند. توصیه می‌شود تاریخ را هم به عدد و هم به حروف بنویسید.

• درج امضا یا مهر صادرکننده

امضا و مهر صادرکننده نشان‌دهنده تأیید او بر بدهکار بودنش است. درج تمامی این موارد توسط خود صادرکننده ضروری است و بدون امضا یا مهر، سفته اعتبار خود را به عنوان یک سند تجاری از دست خواهد داد.

سقف سفته چقدر است؟

هر سفته دارای مبلغ خاصی است که بر روی برگه آن چاپ شده است. این مبلغ نشان‌دهنده سقف اعتبار سفته می‌باشد. به عنوان مثال، اگر بر روی سفته نوشته شده باشد: “سفته تا مبلغ ده میلیون ریال”، به این معناست که اعتبار سفته معادل ده میلیون ریال (یک میلیون تومان) است و صادرکننده می‌تواند تا این مبلغ، سفته صادر کند. مبلغی که بر روی برگه سفته درج شده است، به اصطلاح “مبلغ اسمی سفته” نامیده می‌شود.

سامانه الکترونیکی سفته چیست؟

خزانه‌داری کل کشور طراحی و پیاده‌سازی سامانه سفته و برات الکترونیکی را در چارچوب پروژه خزانه‌داری الکترونیک با همکاری نهادهای مرتبط و شبکه بانکی در دستور کار خود قرار داده است. از جمله مزایای این سامانه می‌توان به ارائه خدمات سریع و دقیق به مردم، قطع زنجیره‌های واسطه در ارائه اوراق مذکور، جلوگیری از جرایمی مانند جعل و سوءاستفاده‌های احتمالی، و تأمین اصالت و اعتبار با استفاده از امضای دیجیتال توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک‌های عامل اشاره کرد.

شرایط و نحوه گذاشتن سفته بابت ضمانت حسن انجام کار

اگر به یک موقعیت شغلی مناسب دست یافته‌اید و کارفرما از شما درخواست سفته برای ضمانت حسن انجام کار کرده است، باید چند نکته مهم را رعایت کنید. با پیروی از این قوانین، می‌توانید از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کرده و خیالتان راحت باشد. ماده 308 قانون تجارت به بررسی سفته و شرایط آن می‌پردازد و الزامات لازم برای صدور سفته را توضیح می‌دهد. از آنجا که سفته‌های استخدام و تضمین حسن انجام کار از نظر ماهیتی با سفته‌های مربوط به معاملات متفاوت هستند، توجه به نکات زیر ضروری است:

• در سفته ضمانت حسن انجام کار، نباید تاریخ وصول ذکر شود.

در سفته‌های معمولی که برای انجام معاملات و وصول مطالبات صادر می‌شوند، درج تاریخ الزامی است. اما تفاوت اصلی سفته ضمانت حسن انجام کار این است که نباید تاریخ وصول در آن نوشته شود. ذکر عبارت “جهت ضمانت حسن انجام کار” نشان‌دهنده این است که این سفته برای پرداخت مبلغ در یک زمان مشخص صادر نشده و فقط نقش ضمانتی دارد.

• نام گیرنده سفته باید قید شود.

مشخصات و نام فرد گیرنده باید به وضوح درج گردد و اگر طرف قرارداد یک شرکت حقوقی باشد، نام شرکت نیز باید نوشته شود. علاوه بر این، سفته می‌تواند به صورت حامل نیز صادر شود.

• هرگز سفته سفید امضا به کارفرما ندهید.

در سفته یا قرارداد کار، ضروری است که علت صدور آن به وضوح مشخص شود؛ به عنوان مثال، می‌توانید بنویسید “برای ضمانت حسن انجام کار”، “برای تضمین حسن انجام کار” یا “برای ضمانت قرارداد”. اگر سفته را به صورت سفید امضا به کارفرما تحویل دهید و در قرارداد اشاره‌ای به آن نشود، کارفرما می‌تواند سفته را نقد کند و شما هیچ مدرکی مبنی بر این که سفته فقط برای ضمانت حسن انجام کار بوده، نخواهید داشت.

• رسید و ته برگ سفته را نزد خود نگهدارید.

اگر مشخصات و شرایط سفته در قرارداد ذکر شده باشد، نیازی به رسید نیست؛ اما در غیر این صورت، حتماً از کارفرما بخواهید که در ازای تحویل سفته به شما رسید بدهد. همچنین، ته برگ سفته را جدا کرده و نگهداری کنید، زیرا این ته برگ به عنوان رسید قانونی و مستند سفته محسوب می‌شود. در صورتی که کارفرما از استرداد سفته خودداری کند یا هرگونه مشکل حقوقی پیش آید، این ته برگ می‌تواند به عنوان مدرک و سند معتبر در نظر گرفته شود.

• از سفته کپی بگیرید.

نکته مهمی که بسیاری از کارجویان فراموش می‌کنند، گرفتن کپی از سفته است. پس از رعایت تمام موارد فوق و امضای سفته، حتماً از آن یک نسخه کپی بگیرید و از کارفرما بخواهید آن را امضا کند. به این ترتیب، اگر بعداً مشکلی پیش آید یا کارفرما به هر دلیلی از استرداد سفته خودداری کند، شما مدرک و دلیل قوی برای احقاق حق خود خواهید داشت.

• در قرارداد باید به سفته اشاره شود.

در قرارداد کار، ضروری است که توضیحاتی درباره سفته ارائه گردد و در صورت امکان، شماره سفته، مشخصات آن، دلیل دریافت سفته (حسن انجام کار) و شرایط بازگشت سفته به کارگر و کارمند به وضوح در متن قرارداد درج شود.

سفته به عنوان یک سند مالی و تجاری، ابزاری حیاتی در تضمین پرداخت‌ها در معاملات مختلف است. با ایجاد تعهد پرداخت در تاریخ مشخص، این سند نقش مهمی در تسهیل تجارت و تأمین مالی ایفا می‌کند. قوانین مربوط به سفته، شامل شرایط اعتبار و اطلاعات ضروری، به حفظ حقوق طرفین کمک می‌کند. با توجه به کاربردهای متعدد سفته، از تأمین مالی وام‌ها تا تضمین حسن انجام کار، استفاده صحیح از آن می‌تواند به کاهش ریسک‌های مالی و افزایش اعتماد در معاملات کمک کند.

ظهر نویسی و ضمانت سفته

سه روش برای تنظیم سفته توسط صادرکننده وجود دارد:

• حالت اول: در این حالت، صادرکننده سفته را به نام یک شخص معین می‌نویسد. فقط همین فرد می‌تواند درخواست مطالبه سفته را داشته باشد. توجه داشته باشید که اگر سفته به صورت عندالمطالبه یا برای تاریخ مشخصی نوشته شده باشد، نتایج متفاوت خواهد بود.
• حالت دوم: صادرکننده سفته را به نام حامل می‌نویسد، یعنی نام شخص خاصی در سفته ذکر نمی‌شود. در این صورت، هر فردی که سفته را در اختیار داشته باشد، می‌تواند آن را مطالبه کند.
• حالت سوم: صادرکننده سفته را به حواله‌کرد صادر می‌کند. در این حالت، شخصی که سفته برای او صادر شده، می‌تواند آن را مطالبه کند و همچنین دارنده سفته می‌تواند آن را به فرد دیگری انتقال دهد. اگر صادرکننده نمی‌خواهد که دارنده سفته آن را به شخص دیگری حواله دهد، باید روی عبارت “حواله‌کرد” در سفته خط بکشد تا دارنده نتواند آن را به دیگری منتقل کند.

ظهرنویسی

علاوه بر موارد ذکر شده، ممکن است سفته ظهرنویسی شده باشد. ظهرنویسی به معنای این است که صادرکننده سفته عبارتی را در پشت یا ظهر آن بنویسد. معمولاً ظهرنویسی سفته با اهداف زیر انجام می‌شود:

• انتقال سفته
• وکالت برای مطالبه سفته
• ضمانت سفته

به دلیل اینکه این موارد در پشت سفته نوشته می‌شوند، این عمل به عنوان پشت‌نویسی یا ظهرنویسی سند تجاری شناخته می‌شود.

پشت‌نویسی به معنای انتقال سند تجاری به فرد دیگر است که با امضای صادرکننده سفته در پشت آن انجام می‌شود. با این کار، سند تجاری با تمامی ویژگی‌ها و محدودیت‌های خود به فرد جدید منتقل می‌شود، به طوری که دارنده جدید از نظر حقوق و وظایف جایگزین دارنده قبلی می‌شود. ظهرنویسی تنها با امضای دارنده فعلی صورت می‌گیرد و به دارنده جدید منتقل می‌شود.

موارد زیر باعث باطل شدن ظهرنویسی شخص در زمان انتقال می‌شود:

• شخص دارای جنون باشد.
• به سن قانونی نرسیده باشد.
• به دلیل ورشکستگی حق مداخله در امور مالی خود را نداشته باشد.

ضمانت

ضمانت به این معناست که یک شخص ثالث متعهد می‌شود که صادرکننده سند یا ظهرنویس آن، یا هر شخص دیگری که پرداخت وجه را ضمانت کرده است، در تاریخ سررسید سند مبلغ ذکرشده در سند تجاری را بپردازد. در غیر این صورت، دارنده سند می‌تواند برای مطالبه طلب خود به ضامن مراجعه کند. مسئولیت بین شخص ضامن و کسی که از او ضمانت شده، مسئولیت تضامنی است.

تشخیص ضامن از ظهرنویس سفته

تمام افرادی که امضای آن‌ها در سند تجاری ثبت شده است، نسبت به سند و دارنده آن مسئولیت تضامنی دارند:

• صادرکننده سند تجاری
• ظهرنویس سفته یا سند تجاری
• ضامن سند تجاری

ضامن و ظهرنویس سفته یا سند تجاری هر دو در قبال پرداخت مبلغ سند مسئولیت تضامنی دارند. مسئولیت ضامن وابسته به مسئولیت شخصی است که از او ضمانت شده است. اگر این شخص از مسئولیتی که دارد معاف شود، ضامن نیز به تبع آن معاف خواهد شد. همچنین، اگر ظهرنویس سفته امضاکننده سند تجاری باشد، دارنده سند می‌تواند طلب خود را از او مطالبه کند. اما اگر امضاکننده ضامن سند تجاری باشد، دارنده نمی‌تواند برای مطالبه وجه به او مراجعه کند.

بنابراین، اگر امضاکننده سند تجاری، ضامن باشد، دارنده سند نمی‌تواند وجه خود را از او مطالبه کند. اما اگر ظهرنویس سفته امضاکننده سند تجاری باشد، در قبال پرداخت وجه سند مسئولیت تضامنی خواهد داشت.

آیا امکان وصول سفته وجود دارد؟

برای اینکه دارنده سفته بتواند آن را وصول کند، باید سفته به طور کامل آماده و قابل استناد باشد. سپس دارنده از صادرکننده درخواست می‌کند تا مبلغ سفته را پرداخت کند. در واقع، خود دارنده سفته آن را از صادرکننده وصول می‌نماید. اگر صادرکننده از پرداخت مبلغ آن خودداری کند، دارنده می‌تواند به مراجع قضائی مراجعه کرده و دادخواست خود را مطرح کند.

اگر مبلغ سفته پایین باشد و در حدی که قانون مشخص کرده است، دارنده می‌تواند از طریق شورای حل اختلاف محل زندگی‌اش نسبت به وصول آن اقدام کند. اما اگر مبلغ سفته بیشتر از حد تعیین‌شده باشد، دارنده باید به دادگاه حقوقی محل اقامت صادرکننده مراجعه کرده و شکایت کند.

در این مرحله، دادگاه با توجه به قوانین موجود، احکام لازم برای وصول سفته را صادر کرده و مبلغ آن را به طرق مختلف از صادرکننده برای دارنده وصول می‌کند.

مقاله مرتبط: آیا امکان قسط بندی (اعسار) سفته وجود دارد؟

سریعترین راه وصول سفته

سریعترین راه وصول سفته، مراجعه به اداره واخواست دادگستری است. پس از صدور واخواست بر علیه شخص صادر کننده سفته، باید یک دادخواست تنظیم کنید. بعد از تنظیم دادخواست، یک ابلاغیه برای بدهکار یا صادر کننده سفته فرستاده شده و او را ملزم به پرداخت مبلغ می‌کند.

مقاله مرتبط: سریعترین راه وصول سفته چیست؟ وصول سفته در 10 روز

جمع بندی

در این مقاله به بررسی مفهوم سفته، قوانین و کاربردهای آن پرداخته شد. سفته به عنوان یک سند مالی معتبر، تعهدی را از طرف صادرکننده برای پرداخت مبلغ معین در تاریخ مشخص ایجاد می‌کند و نقش حیاتی در تسهیل معاملات تجاری و تأمین مالی ایفا می‌کند. با توجه به قوانین ایران، اطلاعات مشخصی باید در سفته درج شود تا اعتبار قانونی آن حفظ گردد. همچنین، کاربردهای متعدد سفته در تأمین مالی و تضمین تعهدات مالی، اهمیت آن را در نظام تجاری کشور نشان می‌دهد. این مقاله به خوانندگان کمک می‌کند تا درک بهتری از سفته و نقش آن در معاملات اقتصادی داشته باشند.