قولنامه چیست؟ هدف از تنظیم آن

یکی از شرایط اساسی برای اعتبار قرارداد این است که زمانی که دو نفر تصمیم به انعقاد قراردادی می‌گیرند، باید با اراده و رضایت کامل، متعهد شوند که در زمان مقرر به تعهدات خود عمل کنند. اما در برخی موارد، شرایط لازم برای انجام این تعهدات، در زمان انعقاد قرارداد یا به زودی بعد از آن وجود ندارد. با این حال، هر دو طرف هنوز تمایل به انجام معامله دارند. ممکن است افراد برای معامله خودرو، ملک و غیره بین خود یک قولنامه بنویسند که باید گفت از سال 1403 مطابق با قانون جدید، قولنامه دیگر کاربرد ندارد و باید حتماً به ثبت سامانه سیستمی برسد؛ در غیر اینصورت تخلف است و مجازات دارد. این قرارداد یک سند محسوب نشده و سندیت ندارد. بنابراین، در این مقاله به بررسی مفهوم قولنامه خواهیم پرداخت و همچنین اهداف و ویژگی‌های آن را توضیح خواهیم داد. اگر سوالاتی درباره قولنامه دارید، با ما همراه باشید.

معنی قولنامه چیست؟

قولنامه نوعی قرارداد خصوصی است که طرفین معامله (خودرو، ملک و …) قول و تعهدات خود را در آن می‌نویسند. ممکن است بسیاری از افراد گمان کنند که قولنامه یک سند موقت محسوب می‌شود؛ اما این صحت ندارد. از لحاظ حقوقی قولنامه فقط یک سند تعهدی است و طرفین باید برای رسمیت بخشیدن به معامله، در یک بازه زمانی تعیین شده و مشخص، قرارداد اصلی یا مبایعه نامه را منعقد کنند.

ماده 10 قانون مدنی با قولنامه

طبق ماده 10 قانون مدنی، قولنامه یک قرارداد شخصی و خصوصی است که تعهدات طرفین معامله در آن درج می‌شود؛ در صورتیکه قولنامه مخالف و منافاتی با قوانین نداشته باشد، بین طرفین معتبر بوده و قابل اجرا است. این سند معمولاً شامل جزئیات مربوط به موضوع قرارداد، تعهدات طرفین، زمان‌بندی و شرایط پرداخت است. در واقع، قولنامه به عنوان یک ابزار حقوقی به کار می‌رود که به طرفین کمک می‌کند تا توافقات خود را به صورت مکتوب ثبت کنند و از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری کنند. این نوع سند به ویژه در مواردی که طرفین نمی‌خواهند یا نمی‌توانند به صورت رسمی و قانونی قرارداد ببندند، کاربرد دارد.

یکی از ویژگی‌های مهم قولنامه، این است که به رغم عدم نیاز به ثبت رسمی، می‌تواند آثار حقوقی قابل توجهی داشته باشد. به این معنا که اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکند، طرف دیگر می‌تواند با استناد به قولنامه، از او درخواست جبران خسارت کند. این ویژگی باعث می‌شود که قولنامه‌ها در معاملات روزمره، به ویژه در خرید و فروش املاک، اجاره و دیگر توافقات مالی، بسیار رایج و مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین، اهمیت دقت در تنظیم و نگارش قولنامه به منظور جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی و مالی بسیار بالا است. هر چند که این موضوع در کشورمان به گونه‌ای طی ۱ الی ۲ سال گذشته پیگیری شده که عملاً نگارش و انعقاد سندهای مثل قولنامه و مبایعه‌نامه عملاً ممنوع شده و قرارداد باید در سامانه رسمی کشور ثبت شود تا معاملات با سهولت قابل رهگیری باشند.

اگر نیاز دارید درباره نحوه استعلام ملک قولنامه‌ای از شهرداری بدانید، مقاله زیر برای شما نوشته شده است:

مقاله مرتبط: چگونه استعلام ملک قولنامه‌ای از شهرداری بگیریم؟

قولنامه همان سند موقت است؟

همانطور که بالاتر در مفهوم قولنامه شرح دادیم، قولنامه یک سند موقت نیست و یک قرارداد اولیه محسوب می‌شود که افراد تعهدات و قول خود را در آن مکتوب می‌کنند تا در آینده به آن عمل کنند. لذا ضروری است که افراد برای رسمیت بخشیدن به معامله (ملک یا خودرو) یک بازه زمانی مشخصی را برای تنظیم مبایعه نامه، مشخص کنند.

تفاوت قولنامه و مبایعه‌نامه چیست؟

احتمالاً، واژه مبایعه‌نامه را در بنگاه‌های مشاور املاک مکرراً شنیده‌اید؛ اما سوالی که اینجا به وجود می‌آید در این است که واقعاً تفاوت بین قولنامه و مبایعه‌نامه در چیست؟ برخی بر این باورند که قولنامه از ترکیب دو واژه «قول» و «نامه» تشکیل شده است و به عبارتی به معنای «قول مکتوب» است. بر این اساس، این افراد معتقدند که نمی‌توان از طریق قولنامه، الزام متعهد را به انجام تعهداتش درخواست کرد. در مقابل، مبایعه‌نامه به عنوان قراردادی برای خرید و فروش شناخته می‌شود و به همین دلیل، الزام متعهد در این نوع قرارداد قابل درخواست است. باید توجه داشت که در زبان حقوقی، مبایعه‌نامه و قولنامه به یک معنا استفاده می‌شوند و نمی‌توان بر اساس تفاوت لفظی این دو، آثار حقوقی متفاوتی برای آن‌ها قائل شد.

ضمانت اجرای قولنامه، مشابه سایر قراردادهایی که طرفین برای انجام تعهدات خود تنظیم می‌کنند، در دادگاه معتبر است و باید به مفاد آن عمل شود. بر اساس این قرارداد، امکان درخواست الزام (اجبار) طرفی که از انجام تعهد خودداری می‌کند، از دادگاه وجود دارد. به طور مثال، اگر فروشنده از حضور در دفتر اسناد رسمی و انتقال مالکیت ملک به خریدار خودداری کند، خریدار می‌تواند از دادگاه صالح بخواهد که او را به نام‌زدن سند در دفترخانه مجبور کند. در این صورت، دادگاه می‌تواند در صورت درخواست خواهان، حکمی صادر کند که به الزام انجام معامله رسمی و پرداخت وجه‌الزام منجر شود.

مقاله مرتبط: فرق قولنامه و مبایعه نامه در چیست؟تفاوت قولنامه، مبایعه نامه

هدف از تنظیم قولنامه چیست؟

هدف اصلی از تنظیم قولنامه این است که هر دو طرف قرارداد از تعهد یکدیگر برای انجام معامله و انتقال مالکیت مال اطمینان حاصل کنند. معمولاً افراد با این نیت قولنامه را منعقد می‌کنند تا مقدمات لازم برای بستن قرارداد خرید و فروش، مانند پرداخت عوارض و مالیات، دریافت مجوزهای لازم از شهرداری و سایر مراحل قانونی را فراهم کنند. در واقع، در قولنامه، طرفین به یکدیگر تعهد می‌کنند که در آینده نزدیک، قرارداد اصلی خرید و فروش را منعقد کرده و مالکیت را منتقل کنند. به عنوان مثال، در قولنامه خرید و فروش یک خانه، طرفین متعهد می‌شوند که در موعد مقرر و پس از انجام تمامی مراحل لازم، قرارداد رسمی خرید خانه را تنظیم کنند. علاوه بر این، وجود قولنامه به عنوان یک سند مکتوب می‌تواند در صورت بروز اختلافات، به عنوان مدرکی معتبر در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد و به طرفین کمک کند تا حقوق خود را بهتر حفظ کنند.

برای پاسخ به این سوال که “قولنامه چیست”، باید توضیح داد که قولنامه یک نوع قرارداد مقدماتی است که بر اساس آن، طرفین یک معامله تعهد می‌دهند که در یک بازه زمانی مشخص، قرارداد اصلی را در آینده منعقد کنند. در همین راستا، قولنامه را می‌توان یک سند عادی دانست که باید مطابق با قوانین و مقررات جاری باشد. هدف از نگارش قولنامه، مکتوب نمودن تعهدات و توافقات اولیه طرفین برای انجام معامله‌ای در آینده است. قولنامه یک سند عادی است که در صورت تنظیم صحیح و قانونی، می‌تواند به عنوان مدرک تعهدات طرفین در محاکم قابل استناد باشد.

هنگام تنظیم قولنامه به چه مواردی باید توجه کنیم؟

• پرداخت با چک: اگر قصد فروش ملک خود را دارید و خریدار می‌خواهد مبلغ را با چک پرداخت کند، حتماً در قولنامه ذکر کنید که در صورت برگشت چک، معامله به صورت یک‌طرفه فسخ خواهد شد. در غیر این صورت، فروشنده نمی‌تواند به دلیل برگشت چک، معامله را فسخ کند.
• گواهی ساختمان: هنگام خرید خانه نوساز، از فروشنده بخواهید گواهی ساختمان (پایان کار شهرداری) را به شما نشان دهد. عدم وجود این گواهی نشان‌دهنده عدم پرداخت عوارض و بدهی‌های مربوط به شهرداری است که می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند.
• کد پیگیری: کد پیگیری را جدی بگیرید. برخی مشاوران املاک ممکن است آن را بی‌اهمیت جلوه دهند، اما عدم وجود این کد می‌تواند مانع از انتقال ملک به شما شود.
• تعیین تاریخ انتقال مالکیت: حتماً یک روز مشخص برای حضور طرفین در دفترخانه تعیین کنید. اگر فروشنده در روز مقرر حاضر نشود، از سردفتر بخواهید گواهی عدم مراجعه فروشنده را صادر کند تا در صورت نیاز بتوانید شکایت کنید.
• امضای تمامی مالکین: اگر ملک چند مالک دارد، تمام مالکین باید زیر قولنامه را امضا کنند. در غیر این صورت، قولنامه اعتبار قانونی نخواهد داشت. اگر یکی از مالکین وکالت دارد، حتماً وکالت‌نامه را به دقت بررسی کنید.
• ضرر و زیان: در قولنامه، میزان ضرر و زیان در صورت فسخ باید مشخص شود. معمولاً این میزان بین ۱۰ تا ۲۰ درصد مبلغ کل معامله است. همچنین برای تأخیر در پرداخت، جریمه‌ای بر اساس هر روز تأخیر در نظر بگیرید.
• محل و تاریخ دفترخانه: حتماً محل دفترخانه و تاریخ حضور افراد را در قولنامه درج کنید.
• متراژ ملک: متراژ خانه باید به دقت قید شود. اگر ملک هنوز ساخته نشده، متراژ درج شده در جواز ساخت را ذکر کنید و در بندی جداگانه شرایط محاسبه مبلغ در صورت تغییر متراژ را مشخص کنید.

اعتبار قولنامه چقدر است؟

یکی از راه‌های رسمی کردن قولنامه، به معنای حقوقی آن، یعنی تعهد به انعقاد عقد بیع از طریق قولنامه، این است که طرفین از ابتدا برای تنظیم آن به دفترخانه مراجعه کرده و سند تعهد به انعقاد عقد بیع را تنظیم کنند.

قولنامه‌ای که در دفترخانه رسمی تنظیم شده باشد، دارای اعتبار سند رسمی است و به همین دلیل نمی‌توان نسبت به آن ادعای انکار و تردید کرد. ادعای انکار و تردید فقط در مورد اسناد عادی قابل مطرح شدن است. تنها خطر احتمالی که می‌تواند اعتبار قولنامه محضری را تحت تاثیر قرار دهد، ادعای جعل نسبت به این سند رسمی است. البته، این ادعا تنها در صورتی پذیرفته خواهد شد که ادعای جعل اثبات شود.

اعتبار قولنامه‌ دستی با مهر و اثر انگشت چقدر است؟

قولنامه دستی صرفاً زمانی که دارای اثر انگشت، امضا یا مهر باشد، از لحاظ حقوقی اعتبار دارد. در این صورت، این سند به عنوان یک سند عادی شناخته می‌شود که می‌توان از آن در دعاوی حقوقی و کیفری به عنوان ادله اثبات دعوا استفاده کرد و آن را به محکمه ارائه داد تا در کنار سایر ادله، مورد استفاده قاضی برای تصمیم‌گیری و صدور رأی قرار گیرد.

بنابراین، در پاسخ به این پرسش که اعتبار دست‌نوشته با امضا و اثر انگشت چگونه است، باید گفت که امضا و اثر انگشت از ارکان اساسی اعتبار سند دست‌نوشته محسوب می‌شوند و بدون وجود آن‌ها، سند دست‌نوشته تنظیم‌شده معتبر نخواهد بود و قابلیت استناد در محکمه را نخواهد داشت.

همچنین، ذکر این نکته ضروری است که الزامی به وجود هم‌زمان امضا و اثر انگشت یا مهر نیست و وجود یکی از آن‌ها برای اعتبار دست‌نوشته کافی است. از اسناد دست‌نوشته معتبر می‌توان به فیش‌های بانکی، مبایعه‌نامه‌های املاک و… که توسط طرفین امضا یا انگشت زده شده‌اند، اشاره کرد.

مقاله مرتبط: آیا قولنامه دستی با مهر و اثر انگشت اعتبار دارد؟ {راهنمای جامع}

نتیجه‌گیری

در نهایت درباره مفهوم “قولنامه چیست” باید گفت که قولنامه یک توافق‌نامه مکتوب محسوب شده و یک سند رسمی نیست. این سند، با وجود غیررسمی بودن، می‌تواند آثار حقوقی قابل توجهی داشته باشد و در صورت بروز اختلافات، به عنوان مدرکی معتبر در دادگاه مورد استفاده قرار گیرد؛ اما قولنامه از سال 1403 مطابق با قانون جدید دیگر کاربرد ندارد و باید برای ثبت معامله و رسمیت دادن به آن، حتما معامله را به ثبت سامانه سیستمی رساند؛ در غیر اینصورت تخلف است و مجازات دارد. با توجه به اهمیت این موضوع و تغییرات قانونی اخیر، توصیه می‌شود که افراد قبل از ورود به هرگونه معامله، با مشاوران حقوقی مشورت کنند تا از حقوق و تعهدات خود به خوبی آگاه شوند.