ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان؛ شرایط فسخ قرارداد پیمانی

قراردادهای پیمانی یکی از مهم‌ترین بخش‌های پروژه‌های عمرانی و ساختمانی هستند، روابط بین کارفرما و پیمانکار را تنظیم می‌کنند. این قراردادها باید به گونه‌ای تنظیم و منعقد شوند که هر دو طرف از حقوق و تعهدات خود مطلع باشند و در صورت بروز مشکل، راهکارهای قانونی مشخصی برای حل آن وجود داشته باشد. یکی از مسائل مهم در این حوزه، فسخ قرارداد پیمانی است که در شرایط خاص ممکن است توسط کارفرما یا پیمانکار مطرح شود. در همین راستا، ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان به‌طور مشخص به این موضوع پرداخته و شرایط و ضوابط فسخ قرارداد را تبیین می‌کند.

ماده ۴۶ به کارفرما این اجازه را می‌دهد که در صورت بروز یا وقوع تخلفات جدی یا تاخیرهای غیرموجه از سوی پیمانکار، قرارداد را فسخ کند.

فسخ قرارداد پیمانکاری از سوی کارفرما و اقداماتی که پس از فسخ باید انجام شود، شامل جنبه‌های متعددی است. این جنبه‌ها شامل تکلیف کارهای انجام شده، نحوه محاسبه هزینه مصالح پای کار، تضمین‌های مربوط به انجام تعهدات و حسن انجام کار، همچنین مدیریت ساختمان‌ها، تاسیسات موقت و تجهیزات پیمانکار می‌شود. در این مقاله، به بررسی جزئیات این موضوعات و تفسیر ماده46 شرایط عمومی پیمان در جهت شرایط فسخ قرارداد توسط کارفرما پرداخته خواهد شد.

فسخ پیمان چیست؟

فسخ قرارداد پیمانکاری یکی از چالش‌های رایج در پروژه‌های عمرانی است که ممکن است به دلایل مختلف برای پیمانکاران و کارفرمایان رخ دهد. بدون شک، فسخ قرارداد پیمانی عواقب مالی قابل توجه‌ای برای هر دو طرف، یعنی پیمانکار و کارفرما، به همراه خواهد داشت. از همین رو، پیمانکاران و کارفرمایان باید تمامی تلاش خود را برای جلوگیری از وقوع شرایطی که منجر به فسخ قرارداد پیمانی می‌شود، به کار گیرند. پیشگیری از فسخ قرارداد نه تنها می‌تواند بار مالی ناشی از آن را کاهش دهد، بلکه روند پروژه را نیز به صورت روان و بدون وقفه پیش خواهد برد.

در پیمان‌های دولتی که هدف آن‌ها حفظ منافع عمومی و ارائه خدمات به جامعه است، معمولاً یک طرف قرارداد شخصی خصوصی و طرف دیگر یک نهاد دولتی قرار دارد. پس از امضای قرارداد، هر یک از طرفین، یعنی پیمانکار و کارفرما، مسئولیت‌ها و تعهداتی را به عهده دارند. یکی از عوامل اصلی که می‌تواند منجر به سقوط این تعهدات شود، فسخ قرارداد پیمانکاری است که ممکن است از سوی هر یک از طرفین اعمال شود. با بررسی قوانین مربوطه، مشخص می‌شود که حق فسخ این قراردادها در صورت تخلف پیمانکار و بر اساس ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان قابل اعمال است و به کارفرما این اجازه را می‌دهد که در شرایط خاصی اقدام به فسخ قرارداد کند.

تفسیر ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان

ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان به قراردادهای پیمانکاری دولتی یا قراردادهایی که طرفین با توافق، قانون حاکم بر آن‌ها را شرایط عمومی پیمان انتخاب کرده‌اند، مربوط می‌شود. این ماده به وضوح شرایط و ضوابط فسخ قرارداد پیمانکاری را در صورت تخلف پیمانکار مشخص می‌کند. برای درک بهتر نحوه اجرای ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان و آشنایی با جزییات آن، لازم است ابتدا به متن دقیق این ماده و قوانین مرتبط با آن بپردازیم. این آگاهی کمک می‌کند که پیمانکاران و کارفرمایان با حقوق و تعهدات خود در مواجهه با قرارداد پیمانی و امکان فسخ آن آشنا شوند.

الف) کارفرما می تواند در صورت تحقق هر یک از موارد زیر پیمان را طبق ماده ۴6 فسخ نماید:

۱- تاخیر در تحویل گرفتن کارگاه برای شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از نصف مدت تعیین شده در بند (ب) ماده ۲۸

۲- تاخیر در ارائه برنامه زمانی تفصیلی به مدت بیش از نصف مهلت تعیین شده برای تسلیم آن.

۳- تاخیر در تجهیز کارگاه برای شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از نصف مدت تعیین شده در بند (ج) ماده ۴ موافقت نامه. فسخ پیمان در این حالت، در صورتی مجاز است که کارفرما قسمتی از پیش پرداخت را که باید بعد از تحویل کارگاه پرداخت نماید، پرداخت کرده باشد.

۴- تاخیر در شروع عملیات موضوع پیمان، بیش از یک دهم مدت اولیه پیمان یا دو ماه، هر کدام که کمتر است.

۵- تاخیر در اتمام هر یک از کار های پیش بینی شده در برنامه تفصیلی، بیش از نصف مدت تعیین شده برای آن کار با توجه به ماده ۳۰

۶- تاخیر در اتمام به مدت بیش از یک چهارم مدت پیمان با توجه به ماده ۳۰

۷- عدم شروع کار پس از رفع وضعیت قهری موضوع ماده ۴۳ و ابلاغ شروع کار از سوی کارفرما.

۸- بدون سرپرست گذاشتن کارگاه یا تعطیل کردن کار، بدون اجازه کارفرما، بیش از ۱۵ روز

۹- عدم انجام دستور مهندس مشاور برای اصلاح کارهای انجام شده معیوب، طبق بند (د) ماده ۳۲

۱۰- انحلال شرکت پیمانکار

۱۱- ورشکستگی پیمانکار یا توقیف ماشین آلات و اموال پیمانکار از سوی محاکم قضایی، به گونه ای که موجب توقف یا کندی پیشرفت کار شود.

۱۲- تاخیر بیش از یک ماه در پرداخت دستمزد کارگران، طبق بند (و) ماده ۱۷

۱۳- هرگاه ثابت شود که پیمانکار برای تحصیل پیمان یا اجرای آن به عوامل کارفرما حق العمل، پاداش یا هدایایی داده است، یا آنها را واسطه های آنها را در منافع خود سهیم کرده است.

ب) در صورت احراز موارد زیر، کارفرما پیمان را فسخ می کند:

۱- واگذاری پیمان به شخص ثالث

۲- پیمانکار مشمول ممنوعیت قانونی ماده ۴۴ گردد، به استثنای حالت پیش بینی شده در بند (ب) آن، برای شمول ماده ۴۸

برای تفسیر ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان در خصوص قرارداد پیمانکاری، باید به موضوعی که ادامه ذکر می‌شود توجه ویژه داشته باشید. شروط ماده 46 در دو دسته (الف) و (ب) قرار می‌گیرند:

• کارفرما در صورت وقوع یکی از شروط دسته (الف)، اختیار فسخ یا عدم فسخ پیمان را دارد.
• در صورت تحقق یکی از شروط دسته (ب)، کارفرما ملزم به فسخ پیمان است.

بر اساس شرایط عمومی پیمان، اگر تصمیم کارفرما برای فسخ پیمان مبتنی بر موارد مندرج در بند الف ماده 46 باشد، موضوع فسخ باید ابتدا توسط هیاتی متشکل از سه نفر به انتخاب وزیر یا بالاترین مقام سازمان کارفرما (در صورتی که سازمان تابع وزارتخانه‌ای نباشد) بررسی و تایید گردد. پس از تایید این هیات و موافقت وزیر یا مقام ارشد سازمان، فسخ پیمان به پیمانکار ابلاغ خواهد شد.

فسخ قرارداد پیمانکاری از ناحیه کارفرما

فسخ قرارداد پیمانکاری می‌تواند پیامدهای مالی و قانونی جدی برای هر دو طرف قرارداد، یعنی پیمانکار و کارفرما، به دنبال داشته باشد. این نوع فسخ ممکن است ناشی از عدم رعایت تعهدات، تاخیر در انجام پروژه یا نقض شرایط مقرر شده در قرارداد پیمانکاری باشد. از جمله تبعات مهم برای پیمانکار، از دست دادن بخش عمده‌ای از درآمد است؛ زیرا هزینه‌های صرف‌ شده برای پروژه احتمال دارد به طور کامل جبران نشود. علاوه بر این، پیمانکار ممکن است به پرداخت جریمه‌ها و خسارت‌هایی به دلیل تخلفات یا تاخیرها ملزم شود. از طرف دیگر، کارفرما با مشکلاتی نظیر تاخیر در تحویل پروژه، افزایش هزینه‌ها و احتمالاً نیاز به عقد قرارداد با پیمانکار جدید مواجه می‌شود. این تغییرات می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های پیش‌بینی نشده و ایجاد نارضایتی در روند تکمیل پروژه گردد. به علاوه، فسخ قرارداد پیمانکاری نه تنها مشکلات مالی به دنبال دارد، بلکه ممکن است تاثیرات منفی طولانی‌ مدتی بر شهرت هر دو طرف داشته باشد که بر روابط تجاری آینده آن‌ها نیز اثرگذار خواهد بود. در مقاله زیر (ماده 47) می‌توانید شرایط فسخ قرارداد از سمت پیمانکار را مطالعه کنید.

مقاله مرتبط: ماده 47 شرایط عمومی پیمان؛ شرایط فسخ قرارداد پیمانی

ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان به کارفرما این اجازه را می‌دهد تا در صورت راضی نبودن از کار پیمانکار، تاخیر یا اهمال کاری پیمانکار در کار، کندی روند کار و یا هرگونه عدم کیفیت و اخلال در کار، قرارداد را فسخ کند. تجهیز نشدن کارگاه، برخلاف دریافت پیش پرداخت از کارفرما، تاخیر مکرر و یا ورشکستگی پیمانکار و توقیف تجهیزات و ماشین آلات او توسط طلبکار، از مواردی هستند که به کارفرما اجازه فسخ قرارداد را می‌دهند.

نمونه نامه فسخ قرارداد پیمانکاری

بسمه تعالی

موضوع: اعلام فسخ قرارداد پیمانکاری بر اساس ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان

با سلام و احترام،

با توجه به قرارداد پیمانکاری شماره [شماره قرارداد مورخ تاریخ انعقاد قرارداد]، که میان این سازمان و جنابعالی به منظور اجرای [موضوع پروژه] منعقد گردیده است؛ و با عنایت به ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان که در خصوص شرایط فسخ قرارداد از سوی کارفرما به دلیل عدم رعایت تعهدات از سوی پیمانکار تنظیم شده است، بدین وسیله به اطلاع می‌رساند:

به دلیل تخلفات مکرر و عدول از مفاد قرارداد، از جمله [ذکر دلایل دقیق تخلف‌ها مانند تاخیرهای مکرر، عدم رعایت زمان‌بندی، کیفیت نامطلوب کار و …] که قبلاً به طور رسمی به اطلاع جنابعالی رسیده و تذکرات کتبی نیز در این خصوص صادر شده است، کارفرما بر اساس بند الف ماده ۴۶ شرایط عمومی پیمان تصمیم به فسخ این قرارداد دارد.

لذا از شما درخواست می‌گردد که در مدت زمان [تعیین مهلت زمانی مناسب، معمولاً بین ۷ تا ۱۰ روز] تمامی فعالیت‌های مربوط به پروژه را متوقف و نسبت به جمع‌آوری تجهیزات، ماشین‌آلات و سایر اموال خود از محل پروژه اقدام نمایید. همچنین لازم است صورت ‌وضعیت نهایی کارهای انجام‌ شده به همراه لیست تجهیزات و مصالح باقی‌مانده ارائه گردد تا مراحل تسویه حساب و تعیین وضعیت نهایی پروژه صورت پذیرد.

خواهشمند است همکاری لازم را در این زمینه به عمل آورید و در صورت نیاز به توضیحات بیشتر، مراتب را از طریق تماس با [شماره تماس یا ایمیل] اعلام فرمایید.

با تشکر و احترام،

نام و نام خانوادگی

سمت: [سمت کارفرما]

نام سازمان: [نام سازمان کارفرما]

امضا

جمع‌بندی

واگذاری و اجرای پروژه از سمت کارفرما و پیمانکار دولتی و غیردولتی می‌تواند چالش‌های زیادی را در پی داشته باشد. به همین منظور قانون برای تعهدات و حل اختلافات و دعاوی پیمانی، ماده قانونی 46 شرایط عمومی پیمان را برای کارفرما در قانون قراردادها درج کرده است. طبق این ماده قانونی، کارفرما امکان فسخ قرارداد با پیمانکار را در صورت تاخیر مکرر، عدم کیفیت و پیگیری مطلوب پروژه و یا ورشکستگی پیمانکار و مصادره ماشین آلات او از سمت بدهکار، دارد.