مراحل شکایت از کلاهبرداری اینترنتی چیست؟ {مرحله به مرحله}

کلاهبرداری اینترنتی یکی از معضلات جدی در دنیای دیجیتال امروز است که به دلیل گسترش استفاده از اینترنت و فناوری‌های نوین، به طرز چشمگیری افزایش یافته است. این نوع کلاهبرداری می‌تواند شامل مواردی مانند فیشینگ، فروش کالاهای غیرواقعی، و سوءاستفاده از اطلاعات شخصی باشد. در قوانین ایران، برای مقابله با این نوع کلاهبرداری، مراحل قانونی مشخصی وجود دارد که شاکی باید آن‌ها را دنبال کند تا بتواند از حقوق خود دفاع کند. آشنایی با این مراحل می‌تواند به افراد کمک کند تا در صورت مواجهه با کلاهبرداری، به سرعت و به طور مؤثر اقدام کنند.

جرم کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

در سال ۱۳۸۸، جلسات متعددی برای بررسی جرم کلاهبرداری اینترنتی برگزار شد. پس از انجام تغییرات و اصلاحات، ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای به تصویب رسید. در این ماده بیان شده است که اگر فردی به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی برای وارد کردن، تغییر، حذف، ایجاد یا متوقف کردن پیام‌ها یا مختل کردن سیستم‌ها استفاده کند و به این وسیله وجه، مال، منفعت، خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری به دست آورد، علاوه بر بازگرداندن مال به مالک آن، به حبس از ۱ تا ۵ سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

قانون جدید مجازات برای کلاهبرداری اینترنتی

با توجه به این که اینترنت به تمامی جنبه‌های زندگی تجاری و کاری نفوذ کرده است، بررسی‌هایی در زمینه‌های مختلف صورت گرفته که ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیکی به این موضوع پرداخته است. بر اساس این ماده، اگر فردی در حین انجام مبادلات الکترونیکی با سوءاستفاده یا استفاده غیرمجاز از پیام‌ها، برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای دیگران را فریب دهد، یا با ورود، حذف، توقف پیام‌ها یا مداخله در عملکرد برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای، اختلال ایجاد کند، به عنوان کلاهبرداری اینترنتی شناخته می‌شود.

اگر فردی به این شیوه وجوه، اموال یا امتیازات مالی به دست آورد و اموال دیگران را تصاحب کند، مجرم محسوب می‌شود. مجازات کلاهبرداری اینترنتی شامل بازگرداندن اموال به صاحبان آنها و حبس از ۱ تا ۳ سال و همچنین پرداخت جزای نقدی مشخص است.

انواع کلاهبرداری اینترنتی کدامند؟

با نگاهی به جرایم سایبری، به انواع مختلف کلاهبرداری‌های اینترنتی پی می‌بریم. متخصصان امنیت سایبری این کلاهبرداری‌ها را به شش دسته اصلی تقسیم می‌کنند که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.

قمار و شرط‌بندی

قمار و شرط‌بندی یکی از فعالیت‌هایی است که در دنیای واقعی و مجازی جذابیت خاصی برای افراد دارد. گاهی اوقات، افراد آن‌قدر درگیر این فعالیت‌ها می‌شوند که متوجه از دست دادن دارایی‌های خود نمی‌شوند. سایت‌های شرط‌بندی با ایجاد حس طمع و حرص در کاربران، به اطلاعات حساب و بانکی آنها دستبرد می‌زنند. اعتیاد به بازی و سرمایه‌گذاری از موجودی‌های نقدی و غیرنقدی، روش‌های رایج کلاهبرداری در این زمینه هستند.

فروش حساب‌های بازی‌های آنلاین

در سال‌های اخیر، بازی‌های آنلاین به ویژه در میان جوانان و نوجوانان محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. برخی افراد از فرصت تحریم‌ها علیه ایران بهره‌برداری کرده و حساب‌های بازی‌های کامپیوتری و موبایلی را به فروش می‌رسانند و بدین ترتیب درآمد زیادی کسب می‌کنند. این وضعیت به کلاهبرداران این امکان را می‌دهد که به روش‌های دیگری اموال مردم را به سرقت ببرند، به ویژه که کودکان و نوجوانان ممکن است درباره امنیت اطلاعات آگاهی نداشته باشند و به راحتی فریب بخورند. همچنین، اعتیاد به بازی‌های آنلاین باعث می‌شود بازیکنان بیشتر از حد معمول هزینه کنند.

کلاهبرداری اینترنتی با رمزهای پویا

چند سالی است که رمزهای پویا برای پرداخت‌های آنلاین معرفی شده‌اند، اما فیشینگ و دزدی‌های اینترنتی به اشکال مختلفی مانند تماس تلفنی، پیامکی و آنلاین تبدیل شده‌اند. این موضوع منجر به پرداخت‌های ناامن از طریق درگاه‌های غیرمعتبر یا در شبکه‌های اجتماعی می‌شود، جایی که کاربران با کلیک روی لینک‌ها یا نصب برنامه‌ها، در دام کلاهبرداران می‌افتند.

برنامه‌های رژیم غذایی

اپلیکیشن‌های رژیم غذایی در زمانی که مردم برای حفظ سلامتی و تناسب اندام خود هزینه می‌کنند، مخاطبان زیادی پیدا کرده‌اند. در برخی موارد، سازندگان این برنامه‌ها افراد سودجویی هستند که با وعده‌های دروغین درباره رژیم‌های تضمینی، از کاربران هزینه‌های زیادی دریافت می‌کنند. کاربران با پیروی از این دستورات، تغییر خاصی مشاهده نمی‌کنند. همچنین، کلاهبرداران ممکن است لینک‌هایی برای نصب اپلیکیشن ارسال کنند که با نصب آنها، کاربران به راحتی اطلاعات خود را در اختیار کلاهبرداران قرار می‌دهند.

کلاهبرداری با شماره‌های تماس مختلف

یکی از روش‌های کلاهبرداری اینترنتی، استفاده از شماره‌های تماس اینترنتی است. کلاهبرداران با این شماره‌ها به کاربران زنگ می‌زنند و پس از چند دقیقه صحبت، اطلاعات شخصی یا بانکی آنها را هک کرده و کلاهبرداری می‌کنند. علاوه بر این، وعده‌های دروغین و هدیه‌های بی‌اساس گاهی مردم را به استفاده از خدماتی ترغیب می‌کند که در واقع راه‌هایی برای کلاهبرداری هستند.

فیلترشکن‌ها به عنوان ابزاری برای دزدی اینترنتی

استفاده از شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های مسدود شده به دلیل تحریم‌ها، کاربران را به سمت فیلترشکن‌ها سوق داده است. اما بسیاری از این فیلترشکن‌ها به عنوان ابزارهای اصلی کلاهبرداران برای دزدی اینترنتی شناخته می‌شوند. آنها با تبلیغ فیلترشکن‌ها و قانع کردن کاربران به نصب آنها، به اطلاعات کاربران دسترسی پیدا می‌کنند؛ غافل از اینکه مرتکب جرمی جدی می‌شوند.

مراحل شکایت از کلاهبرداری اینترنتی در ایران به طور کلی شامل چند مرحله اصلی است. ابتدا، شاکی باید مستندات و مدارک مربوط به کلاهبرداری را جمع‌آوری کند، از جمله پیام‌ها، ایمیل‌ها، و مدارک پرداخت. سپس، شاکی باید به یکی از مراجع قضایی، مانند دادسرای عمومی و انقلاب، مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند. در این مرحله، شاکی باید توضیحات دقیق و مستندات لازم را ارائه دهد. پس از ثبت شکایت، مرجع قضایی بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد و در صورت نیاز، اقدامات قانونی برای شناسایی و دستگیری متهم انجام می‌شود. همچنین، شاکی می‌تواند با مراجعه به پلیس فتا، که مسئول رسیدگی به جرائم سایبری است، شکایت خود را ثبت کند.

مراحل شکایت کردن از کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

• مراجعه به دفتر خدمات الکترونیکی قضایی: فرد ابتدا باید به سامانه ثنا وارد شود و پروفایلی برای خود بسازد. این فرآیند معمولاً توسط کارمندان دفتر خدمات الکترونیکی قضایی برای شاکی انجام می‌گیرد.
• ثبت شکایت: فرد باید با در اختیار داشتن متن شکواییه یا با مشاوره وکیل خود، دادخواست دقیقی را ارائه کند. در صورت نیاز، باید مدارک شناسایی و مستنداتی که وقوع کلاهبرداری اینترنتی را اثبات می‌کند، به دادخواست پیوست نماید.
• پیگیری کلاهبرداری اینترنتی: دادسرای جرایم رایانه‌ای دادخواست را دریافت کرده و آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. دادیار و بازپرس تحقیقات لازم را درباره پرونده کلاهبرداری اینترنتی انجام داده و موضوع را به پلیس فتا ارجاع می‌دهند.
• مراجعه حضوری برای پیگیری پرونده: رسیدگی به شکایت کلاهبرداری اینترنتی در دادسرا و دادگاه کیفری صورت می‌گیرد. در این مرحله، شاکی احضار می‌شود تا مدارک لازم برای توضیح و اثبات جرم کلاهبرداری اینترنتی را ارائه دهد.
• صدور رأی نهایی: دادگاه کیفری با توجه به گزارش دادسرا و مدارکی که شاکی ارائه کرده است، رأی نهایی را اعلام خواهد کرد. شاکی همچنین می‌تواند از طریق پروفایل خود در سامانه ثنا به رأی صادر شده دسترسی پیدا کند.

مراجع معتبر طرح شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

دادسرای جرایم رایانه‌ای به عنوان یک دادسرای تخصصی برای رسیدگی به جرایم اینترنتی و رایانه‌ای شناخته می‌شود. در صورتی که پرونده به پلیس فتا ارجاع شود تا اطلاعات جمع‌آوری و تحقیقات لازم توسط ضابطین دادگستری انجام شود، شاکی باید به مرجع مربوطه مراجعه کند. پس از اتمام تحقیقات، پرونده مجدداً به دادسرا بازگردانده می‌شود. اگر پرونده به یکی از شعب بازپرسی یا دادیاری ارسال شود، پس از دریافت شکواییه از معاونت ارجاع، شاکی باید به شعبه مشخص مراجعه کند. در نهایت، پرونده در مرجع مربوطه ثبت خواهد شد. قبل از ثبت شکایت، ممکن است دادیار و بازپرس دستورات لازم را به پلیس فتا برای انجام تحقیقات مقدماتی صادر کنند. در این شرایط، شخص باید به پلیس فتا مراجعه کرده و گزارش‌ها را ارائه دهد تا پرونده به شعبه مورد نظر ارجاع شود. پس از انجام تحقیقات لازم در مورد شکایت در دادسرا، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود تا رأی نهایی صادر گردد. در صورت اثبات جرم کلاهبرداری، متخلف به مجازات مشخصی محکوم خواهد شد.

شکایت از کلاهبرداری اینترنتی تا نتیجه، چه مدت زمان می برد؟

به طور کلی، طرح شکایت حقوقی و کیفری برای شاکی هزینه‌هایی به همراه دارد و برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی باید آن را به مراجع قضایی صالح ارسال کرد. ابتدا باید شکواییه‌ای تنظیم شود که برای این کار به یک وکیل متخصص در تنظیم قرارداد نیاز خواهید داشت. زمان لازم برای طرح این شکایت نیز یکسان نیست و تعیین مدت زمان ثابتی برای آن غیرممکن است. گاهی ممکن است این شکایت بین سه تا شش ماه طول بکشد، در حالی که رسیدگی به سایر پرونده‌ها در این زمینه ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

هزینه شکایت کردن از کلاهبرداری اینترنتی

هزینه شکایت از کلاهبرداری اینترنتی شامل هزینه‌های دفاتر خدمات قضایی الکترونیک، ثبت شکایت کیفری، تایپ شکوائیه و غیره، به طور کلی بین 300 هزار تومان تا 500 هزار تومان متغیر است. این رقم به صورت میانگین در نظر گرفته شده و ممکن است به دلایل مختلف کمتر یا بیشتر شود. همچنین، باید توجه داشت که این مبلغ تنها هزینه اولیه ثبت شکایت است. در واقع، اگر هزینه‌های دیگر، به ویژه هزینه وکیل، را در نظر بگیریم، هزینه کلی شکایت از کلاهبرداری اینترنتی به مراتب بیشتر خواهد بود. هزینه وکیل در این زمینه می‌تواند حدود 15 تا 40 میلیون تومان باشد.

مدارک مورد نیاز شکایت کردن از کلاهبرداری اینترنتی

برای ثبت شکایت از کلاهبرداری اینترنتی، باید مدارک زیر را به پرونده خود ضمیمه کنید:

• ثبت‌نام در سامانه ثنا به آدرس (sana.adliran.ir)
• تهیه مدارک هویتی مانند کارت ملی یا شناسنامه
• مدارک مرتبط با کلاهبرداری، از جمله رسیدهای پرداخت و اسناد مربوطه
• شهادت یا شاهدانی که از وقوع کلاهبرداری مطلع هستند

نوع مدرک توضیحات
ثبت‌نام در سامانه ثنا الزامی است. به آدرس sana.adliran.ir مراجعه کنید.
مدارک هویتی کارت ملی یا شناسنامه
مدارک مرتبط با کلاهبرداری رسیدهای پرداخت، اسناد معامله، مکاتبات الکترونیکی و…
شهادت یا شاهد نام و مشخصات افرادی که از وقوع کلاهبرداری مطلع هستند.

مجازات جرم کلاهبرداری اینترنتی طبق قوانین جرایم رایانه ای چیست؟

بر اساس ماده ۷۴۰ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، هر فردی که به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را به سرقت ببرد، در صورتی که داده‌ها در اختیار صاحبشان باشند، به جزای نقدی بین شش میلیون (۶.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال محکوم می‌شود. اگر داده‌ها در اختیار صاحبشان نباشند، مجازات شامل حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی بین بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات خواهد بود. (مقدار جزای نقدی در این ماده بر اساس مصوبه تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ هیات وزیران تعدیل شده است.)

علاوه بر این، طبق ماده ۷۴۱ همان قانون، هرکس به طور غیرمجاز از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی استفاده کند و اقداماتی نظیر وارد کردن، تغییر، حذف، ایجاد یا متوقف کردن داده‌ها یا مختل کردن سیستم را انجام دهد تا وجه، مال، منفعت، خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگران به دست آورد، علاوه بر بازگرداندن مال به صاحب آن، به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی بین پنجاه میلیون (۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا دویست و پنجاه میلیون (۲۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. (جزای نقدی ذکر شده در این ماده نیز بر اساس مصوبه تاریخ ۱۳۹۹/۱۲/۲۵ هیات وزیران تعدیل شده است.)

جمع بندی

شکایت از کلاهبرداری اینترنتی نیازمند دقت و پیگیری مستمر است. شاکی باید تمامی مدارک و مستندات را به طور کامل جمع‌آوری کرده و مراحل قانونی را به دقت دنبال کند. همچنین، همکاری با مراجع قضایی و پلیس فتا می‌تواند به تسریع در روند رسیدگی به پرونده کمک کند. آگاهی از حقوق و وظایف قانونی در این زمینه، به افراد کمک می‌کند تا در برابر کلاهبرداران اینترنتی ایمن‌تر باشند و بتوانند از حقوق خود دفاع کنند. لذا، توجه به مراحل قانونی و مشاوره با کارشناسان حقوقی در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.