انواع قصور پزشکی و نحوه شکایت از قصور پزشک

قصور پزشکی به معنای عدم انجام وظایف حرفه‌ای و استانداردهای پزشکی توسط پزشک است که می‌تواند منجر به آسیب به بیمار شود. این موضوع نه تنها بر روی سلامت بیماران تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند اعتماد عمومی به سیستم سلامت را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

انواع قصور پزشکی (خطای پزشکی) چیست؟

قصور پزشکی به معنای خطایی است که پزشک در حین درمان یا جراحی مرتکب می‌شود و می‌تواند به بیمار آسیب وارد کند. این نوع قصور معمولاً ناشی از بی‌احتیاطی، عدم مهارت یا دانش کافی پزشک است و بدون قصد قبلی انجام می‌گیرد. از نظر حقوقی، ماده 145 قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲/۰۲/۰۱، قصور پزشکی به عنوان یک جرم غیر عمد یا شبه‌عمد شناخته می‌شود که مجازات آن پرداخت دیه است. جرم غیر عمد یا شبه‌عمد به مواردی اطلاق می‌شود که با وجود تقصیر، نیت ارتکاب جرم وجود ندارد.

• بی‌احتیاطی پزشک

زمانی که پزشک عملی را انجام دهد که از نظر علمی و اصول پزشکی نادرست و غیرقابل قبول باشد و این بی‌احتیاطی منجر به آسیب به بیمار گردد، در این دسته قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، اگر بیمار به دلیل درد در ناحیه شکم به پزشک مراجعه کند و پزشک به دلیل عدم معاینه دقیق و بی‌احتیاطی، بدون نیاز، عمل آپاندیس را روی بیمار انجام دهد.

• بی‌مبالاتی پزشک

چنانچه پزشک از انجام وظایف علمی خود غفلت ورزد، به بی‌مبالاتی در حین انجام وظیفه متهم می‌شود. بی‌مبالاتی به عنوان شدیدترین نوع قصور پزشکی شناخته می‌شود. به عنوان مثال، عدم گرفتن تاریخچه کامل از بیمار و عدم انجام آزمایشات ضروری قبل از جراحی، مصداقی از این نوع قصور است.

• نداشتن مهارت پزشک

اگر عدم مهارت و دانش کافی پزشک منجر به آسیب به بیمار شود، این موضوع در زمره قصور پزشکی قرار می‌گیرد و عواقب قانونی به همراه دارد. یک پزشک باید از دانش و مهارت‌های استاندارد در حوزه تخصص خود برخوردار باشد تا بتواند تصمیمات صحیحی اتخاذ کند.

• عدم رعایت مقررات توسط پزشک

این مورد به معنای عدم توجه به قوانین، آئین‌نامه‌ها، بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های نظام پزشکی و وزارت بهداشت است.

نحوه شکایت از قصور پزشکی

اگر قصور پزشکی ثابت شود، پزشک موظف به پرداخت دیه خواهد بود. مقدار دیه به نوع و شدت آسیبی که به بیمار وارد شده و عارضه‌ای که دچار آن شده است، بستگی دارد. در برخی موارد، بسته به نوع و شدت قصور، تخلف انتظامی پزشک طبق قوانین سازمان نظام پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرد و پزشک علاوه بر پرداخت دیه، ممکن است به توبیخ کتبی و درج این تخلف در پرونده خود نیز محکوم شود.

شرایط احراز قصور پزشکی چیست؟

اصطلاح قصور پزشکی در صورتی به کار می‌رود که یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:

• پزشک مسئولیت تشخیص و درمان بیمار را بر عهده گرفته باشد.
• پزشک در راستای بهبودی بیمار (درمان و جراحی) اقدامی خلاف قوانین علمی و قانونی انجام داده باشد.
• روش درمانی پزشک منجر به آسیب و ضرر جانی به بیمار شده باشد.

مجازات پزشک در صورت اثبات قصور پزشکی چیست؟

زمانی که قاضی مستندات موجود را بررسی کرده و رای به قصور پزشکی می‌دهد، پزشک موظف به پرداخت دیه خواهد بود. مبلغ دیه بر اساس دیه کامل انسان در سال جاری و نوع و شدت آسیبی که به بیمار وارد شده، تعیین می‌شود. در برخی موارد، نوع و شدت قصور پزشکی می‌تواند منجر به صدور تخلف انتظامی برای پزشک شود که باید طبق قوانین سازمان نظام پزشکی کشور مورد بررسی قرار گیرد. در این شرایط، پزشک علاوه بر پرداخت دیه، ممکن است به دریافت توبیخ و درج این تخلف در پرونده خود نیز محکوم گردد.

در دنیای پیچیده پزشکی، دریافت برائت یا رضایت‌نامه از ولی بیمار پیش از هر عمل جراحی نه تنها یک الزام قانونی، بلکه یک گام اساسی در حفاظت از حقوق پزشکان و بیماران است. این سند به پزشکان اجازه می‌دهد تا با اطمینان خاطر به ارائه خدمات درمانی بپردازند، در حالی که بیمار نیز باید در صورت بروز مشکل، بار اثبات ادعای خود را در دادگاه به دوش بکشد. در این راستا، مسئولیت‌ها و تقصیرها به دقت بررسی می‌شوند تا عدالت به‌درستی برقرار گردد و هر دو طرف در این فرآیند به حقوق خود دست یابند.

حکم قصور پزشکی منجر به فوت بیمار

در مواردی که قصور پزشکی منجر به فوت بیمار می‌شود، وضعیت متفاوتی حاکم است. در این شرایط، پزشک علاوه بر پرداخت دیه کامل انسان یا بر اساس میزان تقصیر، موظف به پرداخت دیه ناشی از قصور پزشکی نیز خواهد بود و ممکن است به حبس نیز محکوم شود.

محکومیت حبس پزشک خاطی بر اساس ماده 616 قانون مجازات اسلامی است. این ماده قانونی بیان می‌کند که در صورتی که قتل عمد به دلیل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا عدم مهارت کافی اتفاق بیفتد، فرد به حبس از 1 تا 3 سال محکوم خواهد شد.

جدول دیه قصور پزشکی در سال 1404

یه قصور پزشکی در اصل بر اساس ماه حرام یا غیرحرام، نوع و میزان آسیب محاسبه خواهد شد. در شرایطی که بیمار فوت کند نیز باید دیه کامل انسان پرداخت شود. در جدول زیر می‌توانید مبلغ دیه کامل انسان در سال 1403 و دیه اعضای بدن را ببینید.

نوع دیه	مبلغ دیه قصور پزشکی در سال 1403
دیه کامل انسان در ماه حرام	1 میلیارد و 600 میلیون تومان
دیه کامل انسان در ماه غیرحرام	1 میلیارد و 200 میلیون تومان
دیه شکستگی بینی	120 میلیون تومان
دیه شکستگی جمجمه در حد هاشمه	120 میلیون تومان
دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب	30 میلیون تومان
دیه شکستگی استخوان دست (اگر به‌درستی بهبود پیدا کند)	120 میلیون تومان
دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا (هر کدام از پاها به‌صورت جداگانه)	120 میلیون تومان
دیه خُردشدن استخوان (اگر به‌درستی بهبود پیدا کند)	120 میلیون تومان
دیه شکستگی ترقوه	48 میلیون تومان
دیه یک پا	600 میلیون تومان
دیه یک دست	600 میلیون تومان
دیه زخم‌شدگی در حد دامیه	24 میلیون تومان
دیه زخم‌شدگی در حد حارصه	۱۲ میلیون تومان
دیه آسیب کامل دندان‌های جلویی	60 میلیون تومان
دیه آسیب کامل دندان‌های پشتی	40 میلیون تومان

مراجع تعیین کننده خطای پزشکی

به‌دلیل حساسیت موضوع دیه ناشی از قصور پزشکی، برای تعیین خطای پزشک، مراجع مختلفی به بررسی شکایت‌ها پرداخته و خطای رخ داده را شناسایی می‌کنند. در ادامه، نام این مراجع و وظایف هر یک به‌طور مختصر توضیح داده شده است:

• شورای حل اختلاف مربوط به امور بهداشت

شکایت کسانی که دیه ناشی از قصور پزشکی برای آن‌ها کمتر از 20 میلیون تومان باشد، در این شورا مطرح می‌شود.

• سازمان نظام پزشکی کشور

این سازمان مسئول رسیدگی به شکایت‌های مربوط به تخلفات حرفه‌ای پزشکی است و نقش مهمی در نظارت بر عملکرد پزشکان دارد.

• دادگاه‌های عمومی

در این دادگاه‌ها، موضوعاتی مطرح می‌شود که از جنبه قضایی و حقوقی قابل پیگیری هستند و به بررسی دعاوی عمومی می‌پردازند.

• دادگاه انقلاب اسلامی

این دادگاه به موارد خاصی از قصور پزشکی رسیدگی می‌کند، از جمله:

• واگذاری موسسه پزشکی به افراد دیگر بدون مجوز قانونی
• خودداری از ارائه خدمات پزشکی به بیماران
• دخالت در امور پزشکی و تجویز دارو برای بیماران

• سازمان تعزیرات حکومتی کشور

این سازمان به موارد زیر در زمینه قصور پزشکی رسیدگی می‌کند:

• تأسیس موسسه پزشکی غیرمجاز توسط افراد بدون صلاحیت
• تأسیس موسسه پزشکی توسط افراد متخصص بدون پروانه طبابت
• خودداری مراکز درمانی و بیمارستان‌ها از پذیرش بیماران اورژانسی و عدم ارائه خدمات به آن‌ها

اگر بیمار هم مقصر باشد، شرایط چگونه خواهد بود؟

در برخی موارد، ممکن است بیمار نیز در بروز آسیب مقصر باشد. در این شرایط، پرداخت دیه ناشی از قصور پزشکی متفاوت خواهد بود. به‌عنوان مثال، اگر بیمار دستورات پزشک را برای درمان به‌ویژه در مورد عمل جراحی اجرا نکرده باشد، ممکن است بیمار نیز در قصور پزشکی مقصر شناخته شود. اگر بیمار هم مقصر باشد، شرایط پرداخت دیه قصور پزشکی بر اساس بررسی کارشناسان پزشکی قانونی و رأی دادگاه تعیین می‌شود. در این حالت، درصد دیه پزشک باید مطابق با درصد قصور او محاسبه شود و درصد قصور بیمار در محاسبه دیه لحاظ نخواهد شد. این بدان معناست که اگر مشخص شود که پزشک در بروز آسیب تقصیر داشته است، تنها دیه مربوط به تقصیر او پرداخت می‌شود و سهم بیمار در این محاسبه در نظر گرفته نمی‌شود.

نمونه شکایت قصور پزشکی

با سلام و احترام

ریاست محترم دادسرای………..

اینجانب ،……….. به کد ملی ،……….. شکایت خود از جناب آقای دکتر ……….. که دندانپزشک به شماره نظام پزشکی ……….. می باشند را جهت صدور حکم شایسته، پیرامون موضوع شکایت، خدمت آن مقام محترم، عرض می دارم:

عالیجناب، در مورخ ……….. که اینجانب برای کشیدن دندان عقل خود، نزد جناب آقای ……….. مراجعه نمودم، ایشان، بجای دندان عقل، دندان ……….. بنده را کشیده اند و متاسفانه، به علت ضرب و فشار دست بسیار، بخشی از استخوان فک اینجانب، از قسمت داخلی لثه ام، بیرون زده و سبب ایجاد مشکل در بلع شده است. با توجه به اینکه جناب آقای ……….. به هیج وجه تقصیر و مسئولیت خود در خصوص مشکل ایجاد شده را نمی پذیرند، از آن مقام محترم، تقاضای صدور رای شایسته، مستدعی است. مدارک مثبت ادعای اینجانب و نظر پزشکی قانونی، به پیوست، ضمیمه می گردند.

برائت از قصور پزشکی چیست؟

دریافت برائت یا رضایت‌نامه پیش از انجام عمل جراحی از ولی بیمار یک رویه مهم و قانونی است. طبق این رضایت‌نامه، اگر پزشک تمامی جوانب و استانداردهای لازم را رعایت کند، مسئولیتی متوجه او نخواهد بود. در صورتی که بیمار مدعی شود که پزشک موارد لازم را رعایت نکرده است، بار اثبات این ادعا بر عهده بیمار است و او باید در دادگاه این موضوع را اثبات کند.

اهمیت انتخاب وکیل متخصص در شهرهای بزرگ همچون «تهران و قم»

با توجه به پیچیدگی‌های قانونی و تخصصی پرونده‌های قصور پزشکی، مشاوره با یک وکیل باتجربه و آگاه به حقوق سلامت ضروری است. در شهرهای بزرگ مانند تهران و قم که حجم مراجعات پزشکی بالا و تعداد مراکز درمانی بسیار زیاد است، احتمال بروز قصور پزشکی نیز بیشتر خواهد بود. به همین دلیل، بهره‌گیری از بهترین وکیل تهران یا بهترین وکیل قم نقش بسیار مهمی در موفقیت پرونده ایفا می‌کند؛ چرا که این وکلا با رویه‌های قضایی محلی، نوع مستندات لازم، نظر کارشناسان پزشکی قانونی و فرآیند دادرسی آشنایی کامل دارند و می‌توانند از تضییع حقوق بیمار یا خانواده متوفی جلوگیری کنند.

نمونه شکواییه قصور پزشکی منجر به فوت

در مواردی که جرم قصور پزشکی منجر به فوت بیمار شود، شاکی می‌تواند با ارائه نمونه شکواییه قصور پزشکی منجر به فوت به دادسرا، روند دادرسی را آغاز کند. در این شکایت‌نامه باید اطلاعات هویتی طرفین، شرح دقیق ماجرا، مستندات پزشکی و نتیجه گزارش پزشکی قانونی به‌طور دقیق قید شود. شاکی باید توضیح دهد که پزشک چگونه با بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا عدم رعایت مقررات حرفه‌ای باعث مرگ بیمار شده است. همچنین باید مشخص شود که آیا برائت کتبی دریافت شده یا خیر و پزشک از کدام استانداردهای حرفه‌ای عدول کرده است. با توجه به جنبه عمومی جرم قصور پزشکی، حتی اگر خانواده بیمار رضایت دهند، ممکن است دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم موضوع را پیگیری کند.

رایج‌ترین اشتباهات در نظام سلامت

بر اساس آمار مراجع رسیدگی به تخلفات پزشکی، شایعترین نوع قصور پزشکی مربوط به تشخیص نادرست بیماری، انجام جراحی بدون بررسی‌های لازم و خطاهای دارویی است. این موارد معمولاً ناشی از بی‌مبالاتی پزشک یا عدم مهارت کافی در تخصص مربوطه است. نمونه‌هایی از قصور پزشکی که منجر به طرح دعوی شده‌اند شامل جراحی اشتباه اندام، تجویز داروی ناسازگار با شرایط بیمار، یا سهل‌انگاری در نظارت بر وضعیت حیاتی بیمار در بخش‌های اورژانسی بوده‌اند. آشنایی با این نمونه‌ها نه تنها به آگاهی عمومی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش دقت پزشکان در ارائه خدمات می‌شود و از ورود پرونده به چرخه قضایی پیشگیری می‌گردد.

جمع بندی

قصور پزشکی یک موضوع جدی است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روی سلامت بیماران و اعتماد به سیستم پزشکی داشته باشد. آگاهی از انواع قصور پزشکی و روش‌های شکایت از پزشکان به بیماران کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، اقدام مناسب و مؤثری انجام دهند. این فرآیند نه تنها می‌تواند به جبران خسارت‌های وارده به بیمار کمک کند، بلکه می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات پزشکی نیز منجر شود.

سؤالات متداول