مهریه عندالاستطاعه چیست؟ + شرایط و نحوه مطالبه آن
به طور خلاصه مهریه عندالاستطاعه به شرایط مالی مرد وابسته است و مطالبه آن نیاز به اثبات توانایی مالی مرد دارد. زوجه برای دریافت مهریه خود می‌تواند به مراکز قضایی در شهر خود مراجعه نموده و با مدرک ثبت نکاح و اثبات توانایی مالی مرد، مهریه خود را دریافت نماید. در نظر داشته باشید انتخاب نوع مهریه به توافق زوجین بستگی دارد و هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارد.
مهریه، به عنوان یکی از حقوق مسلم زنان در اسلام و قانون مدنی ایران، همواره موضوع بحث و بررسی بوده، یکی از انواع مهریه که در عقدنامه‌های ازدواج بسیار رایج است، مهریه عندالاستطاعه است. این نوع مهریه، به دلیل شرایط خاصی که برای مطالبه آن وجود دارد، همواره با ابهامات و سوالات بسیاری همراه بوده است. در این مقاله به شرح و برسی بیشتر این موضوع می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟
مهریه عندالاستطاعه یکی از انواع مهریه است که در عقدنامه‌های ازدواج ذکر می‌شود. این نوع مهریه به معنای آن است که زن می‌تواند مهریه خود را زمانی مطالبه کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد. به عبارت دیگر، پرداخت مهریه عندالاستطاعه منوط به استطاعت مالی مرد است.
انتخاب مهریه عندالاستطاعه دلایل مختلفی دارد. برخی زوجین به دلیل شرایط اقتصادی خاص مرد، این نوع مهریه را انتخاب می‌کنند تا فشار مالی بر مرد وارد نشود. همچنین، برخی دیگر بر این باورند که مهریه عندالاستطاعه نشان‌دهنده اهمیت زندگی مشترک نسبت به مسائل مالی است.
با این حال، مطالبه مهریه عندالاستطاعه نسبت به مهریه عندالمطالبه (که زن در هر زمان می‌تواند آن را مطالبه کند) پیچیده‌تر است. زیرا زن باید بتواند ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد. این امر ممکن است مستلزم ارائه مدارک مالی مرد مانند فیش حقوقی، سند ملک و… باشد.
تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه
جدول زیر تفاوت‌های اصلی بین مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه را نشان می‌دهد. با مطالعه این جدول می‌توانید درک بهتری از تفاوت‌های این دو نوع مهریه پیدا کرده و در صورت نیاز به مشاوره حقوقی، تصمیم آگاهانه‌تری اتخاذ کنید.
| ویژگی | مهریه عندالاستطاعه | مهریه عندالمطالبه |
|---|---|---|
| تعریف | مهریه‌ای است که پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد می‌باشد. به عبارت دیگر، زن می‌تواند مهریه خود را زمانی مطالبه کند که مرد توانایی پرداخت آن را داشته باشد. | مهریه‌ای است که زن می‌تواند در هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت فوری آن است. |
| زمان مطالبه | به توانایی مالی مرد بستگی دارد. | در هر زمان که زن بخواهد. |
| اثبات | زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. | اثباتی نیاز نیست، مگر اینکه مرد ادعای عدم توانایی مالی کند. |
| پیامد عدم پرداخت | در صورت عدم توانایی مالی مرد، دادگاه می‌تواند مهلت پرداخت یا تقسیط مهریه را تعیین کند. اما زوجه تحت هیچ شرایطی حق جلب زوج را ندارد. | در صورت عدم پرداخت، زن می‌تواند از طریق مراجع قضایی برای وصول مهریه اقدام کند. زوجه می‌تواند در دادگاه درخواست جلب یا دستگیری زوج را داشته باشد. |
| پیچیدگی مطالبه | به دلیل نیاز به اثبات توانایی مالی مرد، مطالبه آن پیچیده‌تر است. | مطالبه آن ساده‌تر است. |
| انعطاف‌پذیری | به شرایط اقتصادی مرد انعطاف‌پذیرتر است. | انعطاف‌پذیری کمتری دارد. |
نحوه و شرایط مطالبه عندالاستطاعه بر اساس قانون جدید
همان طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، مهریه عندالاستطاعه یکی از انواع مهریه است که پرداخت آن منوط به توانایی مالی زوج (شوهر) است. با توجه به تغییرات قوانین و شرایط اقتصادی، نحوه مطالبه و شرایط آن نیز دستخوش تغییراتی شده است.
شرایط مطالبه مهریه عندالاستطاعه
- اثبات عقد نکاح: زن باید سند ازدواج خود را به عنوان مدرک اثبات عقد نکاح ارائه دهد.
- اثبات استطاعت مالی زوج: زن باید ثابت کند که زوج توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد. این امر ممکن است با ارائه اسناد و مدارک مالی زوج مانند فیش حقوقی، سند ملک، گردش حساب بانکی و … صورت گیرد.
- عدم پرداخت مهریه: زن باید اثبات کند که زوج تاکنون مهریه او را پرداخت نکرده است.
نحوه مطالبه مهریه عندالاستطاعه
- توافق با زوج: ساده‌ترین راه برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه، توافق با زوج بر سر نحوه و زمان پرداخت مهریه است. در صورت توافق، می‌توانند به صورت کتبی قرارداد تنظیم کنند.
- مراجعه به دادگاه: در صورتی که توافق با زوج امکان‌پذیر نباشد، زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواستی مبنی بر مطالبه مهریه خود مطرح کند.
مراحل دادرسی
- تقدیم دادخواست: زن با تنظیم دادخواست و ارائه مدارک لازم، دعوی خود را در دادگاه مطرح می‌کند.
- بررسی دادخواست: دادگاه به بررسی ادعاهای زن و زوج می‌پردازد و ممکن است برای احراز صحت ادعاها، خواستار ارائه مدارک بیشتری شود.
- صدور حکم: در صورتی که دادگاه به این نتیجه برسد که زوج توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد، حکم به محکومیت زوج به پرداخت مهریه صادر خواهد کرد.
تعیین میزان و نحوه پرداخت مهریه
- میزان مهریه: میزان مهریه بر اساس آنچه در عقدنامه ذکر شده است تعیین می‌شود.
- نحوه پرداخت: دادگاه می‌تواند نحوه پرداخت مهریه را به صورت یکجا، اقساطی یا با توجه به شرایط زوج تعیین کند. در مواردی که زوج توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، دادگاه می‌تواند مهلت پرداخت یا تقسیط مهریه را تعیین کند.
نکات مهم
- مهلت مطالبه مهریه: مهلت خاصی برای مطالبه مهریه عندالاستطاعه وجود ندارد، اما بهتر است در اسرع وقت اقدام شود.
- تغییر شرایط مالی زوج: در صورتی که شرایط مالی زوج بعد از عقد تغییر کند و توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، دادگاه می‌تواند در میزان و نحوه پرداخت مهریه تجدیدنظر کند.
- زوال حق حبس برای زوجه: در مطالبه مهریه عندالاستطاعه، اگر زوجه برای دریافت مهریه خود اقدام نماید و زوج توانایی پرداخت، یا مال و اموالی برای تصرف نداشته باشد، زوجه تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند درخواست جلب یا بازداشت زوج را از دادگاه داشته باشد.
مهریه عندالاستطاعه، به عنوان یکی از انواع مهریه، همواره با پیچیدگی‌ها و چالش‌هایی همراه بوده است. این نوع مهریه، ضمن ایجاد انعطاف‌پذیری در روابط مالی زوجین، می‌تواند در صورت عدم توانایی مالی مرد، به طولانی شدن روند مطالبه مهریه و ایجاد اختلافات بین زوجین منجر شود. لذا، انتخاب نوع مهریه باید با دقت و آگاهی کامل از حقوق و تکالیف قانونی صورت گیرد. توصیه می‌شود زوجین قبل از عقد نکاح با یک مشاور حقوقی مشورت کنند تا با آگاهی کامل از شرایط و پیامدهای هر نوع مهریه، بهترین تصمیم را اتخاذ نمایند.
مزایا و معایب مهریه عندالاستطاعه
مهریه عندالاستطاعه هم مزایا و هم معایبی دارد. انتخاب این نوع مهریه باید با توجه به شرایط خاص هر زوج و با مشورت با وکیل صورت گیرد. اگرچه این نوع مهریه می‌تواند به حفظ رابطه زوجین کمک کند و از فشار مالی بر مرد بکاهد، اما در عین حال پیچیدگی‌هایی در مطالبه آن وجود دارد و زن نمی‌تواند به طور دقیق روی زمان دریافت مهریه حساب کند. در ادامه به برسی بیشتر این مزایا و معایب می‌پردازیم:
| مزایا | معایب |
|---|---|
| حفظ رابطه زوجین: در شرایط اقتصادی نامناسب زوج، این نوع مهریه می‌تواند به حفظ رابطه زوجین کمک کند. | پیچیدگی در مطالبه: اثبات توانایی مالی مرد و مراحل دادرسی طولانی‌تر از مهریه عندالمطالبه است. |
| کاهش فشار مالی بر زوج: با توجه به توانایی مالی زوج، فشار مالی کمتری بر وی وارد می‌شود. | عدم قطعیت در زمان پرداخت: زمان دقیق پرداخت مهریه مشخص نیست و به توانایی مالی مرد وابسته است. |
| تاکید بر زندگی مشترک: نشان‌دهنده اهمیت زندگی مشترک نسبت به مسائل مالی است. | احتمال طولانی شدن روند دادرسی: در صورت اختلاف بر سر توانایی مالی مرد، روند دادرسی طولانی‌تر می‌شود. |
| انعطاف‌پذیری: با توجه به شرایط اقتصادی متغیر، این نوع مهریه انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. | عدم امنیت مالی برای زن: زن نمی‌تواند به طور دقیق روی زمان دریافت مهریه حساب کند. |
| جلوگیری از اختلافات مالی: با توجه به شرایط اقتصادی مرد، از بروز اختلافات مالی بین زوجین جلوگیری می‌شود. | احتمال سوءاستفاده مرد: در برخی موارد، مرد ممکن است از این شرط برای به تعویق انداختن پرداخت مهریه استفاده کند. |
آیا می‌توان مهریه عندالاستطاعه را به عندالمطالبه تبدیل کرد؟
سوال تبدیل مهریه عندالاستطاعه به عندالمطالبه، یکی از سوالات پرتکرار در حوزه حقوق خانواده است. به طور کلی، تغییر نوع مهریه پس از انعقاد عقد نکاح، نیازمند توافق طرفین است. یعنی زن و شوهر باید با هم توافق کنند که مهریه عندالاستطاعه به عندالمطالبه تبدیل شود. این توافق باید به صورت کتبی و با ذکر تاریخ و امضای طرفین صورت گیرد تا از نظر قانونی معتبر باشد.
اما آیا امکان تغییر یک‌طرفه مهریه وجود دارد؟ پاسخ به این سوال منفی است. هیچ یک از طرفین به تنهایی نمی‌توانند نوع مهریه را تغییر دهند و برای این کار نیاز به رضایت طرف مقابل است. البته در مواردی که زوج از پرداخت مهریه خودداری کند و توانایی مالی او نیز ثابت شود، دادگاه ممکن است به درخواست زن، حکم به پرداخت فوری مهریه صادر کند که عملا به معنای تبدیل مهریه عندالاستطاعه به عندالمطالبه است.
آیا مهریه زن که به صورت عندالاستطاعه بوده است پس از فوت مرد قابل دریافت است؟
در پاسخ کوتاه می‌توان گفت بله، مهریه عندالاستطاعه حتی پس از فوت مرد نیز قابل مطالبه است. مهریه عندالاستطاعه به معنای آن است که پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی مرد است. ممکن است این سوال پیش بیاید که اگر مرد فوت کند و توانایی مالی نداشته باشد، آیا زن دیگر نمی‌تواند مهریه‌اش را مطالبه کند؟ پاسخ این سوال منفی است.
علت قابلیت مطالبه مهریه عندالاستطاعه پس از فوت مرد این است که مهریه یک حق مالی برای زن است و با فوت مرد از بین نمی‌رود. مهریه به عنوان یک دین بر عهده مرد و اموال او است و وراث او موظف به پرداخت آن هستند. بنابراین، حتی اگر مرد در زمان حیات خود نتوانسته باشد مهریه را پرداخت کند، وراث او موظف هستند از ماترک (اموال باقی مانده از متوفی) مهریه زن را پرداخت کنند.
برای مطالبه مهریه پس از فوت مرد، زن باید به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه مدارک لازم، دادخواستی مبنی بر مطالبه مهریه خود مطرح کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و ادعاهای زن، حکم به پرداخت مهریه از ماترک متوفی صادر خواهد کرد.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که مهریه زن نسبت به سایر دیون متوفی دارای اولویت است. یعنی مهریه زن باید قبل از پرداخت سایر دیون متوفی، از ماترک پرداخت شود. البته در صورتی که ماترک متوفی برای پرداخت تمام دیون کافی نباشد، مهریه زن به نسبت سایر دیون پرداخت خواهد شد.
کلام آخر
در نهایت، مهریه عندالاستطاعه، همچون سایر مسائل حقوقی خانواده، نیازمند بررسی دقیق و همه جانبه است. این نوع مهریه، اگرچه می‌تواند در برخی شرایط به نفع زوجین باشد، اما در عین حال می‌تواند منجر به بروز اختلافات و مشکلات حقوقی شود. بنابراین، توصیه می‌شود که زوجین در انتخاب نوع مهریه، ضمن توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خود، به آینده و احتمال بروز تغییرات در زندگی مشترک نیز توجه داشته باشند. مشاوره با یک وکیل متخصص در امور خانواده می‌تواند در این زمینه بسیار مفید باشد.
