نحوه رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق چیست؟ {طبق قوانین سال 1403}

توقیف خودروی حمل کالای قاچاق یکی از مسائل حقوقی پیچیده‌ای است که در ایران به‌دلیل مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌وجود می‌آید. این توقیف معمولاً به‌دلیل حمل کالای غیرمجاز یا عدم رعایت قوانین مربوط به واردات و صادرات صورت می‌گیرد. آگاهی از مراحل و نحوه رفع توقیف خودرو می‌تواند برای مالکین خودروها و افرادی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، بسیار حائز اهمیت باشد. در این مقاله به بررسی مراحل قانونی و اقدامات لازم برای رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق پرداخته می‌شود.

قانون ضبط خودرو حمل کالای قاچاق

بر اساس لایحه اصلاحی قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وسایل نقلیه‌ای که در حمل کالا یا ارز قاچاق مورد استفاده قرار می‌گیرند، اعم از آبی، زمینی و هوایی، توقیف خواهند شد. علاوه بر مجازات‌های تعیین‌شده در ماده مربوطه، معادل ارزش وسیله نقلیه به جریمه نقدی حامل کالا افزوده می‌شود. اگر ارزش وسیله نقلیه بیشتر از ارزش کالای قاچاق باشد، به جای معادل ارزش وسیله نقلیه، معادل ارزش کالای قاچاق به جریمه نقدی حامل اضافه خواهد شد.

شرایط رفع توقیف خودرو حمل کالای قاچاق چیست؟

در صورتی که محکوم‌علیه ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ احضاریه اجرای احکام، جریمه نقدی مقرر در این قانون را پرداخت نکند، وسیله نقلیه ضبط و جریمه نقدی از محل فروش آن برداشت و مابقی به مالک مسترد می‌شود. اما اگر متهم پس از توقیف خودروی مربوطه، وثیقه نقدی معادل حداکثر جزای نقدی این قانون را ارائه دهد، توقیف وسیله نقلیه رفع خواهد شد.

ارزش کالای قاچاق بیش از یکصد میلیون ریال

بر اساس ماده 23 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3 دی 1392، در مواردی که ارزش کالای قاچاق کشف شده بیش از 100.000.000 ریال (یکصد میلیون ریال) باشد، وسیله نقلیه مورد استفاده در حمل کالای قاچاق در صورت وجود هر یک از شرایط زیر ضبط می‌شود:

• بر اساس ماده 23 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3 دی 1392، در مواردی که ارزش کالای قاچاق کشف شده بیش از 100.000.000 ریال (یکصد میلیون ریال) باشد، وسیله نقلیه مورد استفاده در حمل کالای قاچاق در صورت وجود هر یک از شرایط زیر ضبط می‌شود:
• الف. وسیله نقلیه متعلق به شخص مرتکب قاچاق باشد.
• ب. اگر با استناد به دلایل یا شواهد، از جمله سابقه مرتکب یا مالک وسیله نقلیه در زمینه قاچاق، ثابت شود که مالک وسیله نقلیه به عمد آن را برای حمل کالای قاچاق در اختیار مرتکب قرار داده است.

در اینصورت، در دادگاه اثبات خواهد شد که راننده مالک کالای قاچاق بوده و یا از قاچاق بودن کالا اطلاع داشته است؛ که این باعث در توقیف ماندن خودرو تا روشن شدن حکم نهایی دادگاه و یا بریدن جزای نقدی، خواهد شد.

ارزش کالای قاچاق کمتر از یکصد میلیون ریال

بر اساس تبصره ماده 23 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3 دی 1392، در صورتی که ارزش کالای قاچاق کمتر از ارزش وسیله نقلیه باشد، وسیله نقلیه به مالک آن مسترد می‌شود و معادل ارزش آن به جریمه نقدی مرتکب افزوده خواهد شد.

نحوه رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق

بر اساس تبصره‌های 1 تا 7 ماده 20 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 3 دی 1392 با اصلاحات و الحاقات بعدی، وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل کالای قاچاق موضوع ماده (18) این قانون، اعم از زمینی، دریایی و هوایی به شرح زیر ضبط می‌شوند. اما علاوه بر صدور حکم برائت برای صاحب وسیله نقلیه، در شرایط مشخص شده در تبصره‌های 1 تا 7 ماده 20، امکان رفع توقیف خودروی حمل‌کننده کالای قاچاق نیز وجود دارد:

• صدور قرار منع تعقیب یا برائت صاحب خودرو نسبت به اتهام حمل کالای قاچاق.
• اگر محکومٌ علیه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ احضاریه اجرای احکام، جریمه نقدی تعیین شده را پرداخت کند، توقیف وسیله نقلیه حمل‌کننده کالای قاچاق رفع می‌شود. در غیر این صورت، وسیله نقلیه ضبط شده و جریمه نقدی از محل فروش آن برداشت و مابقی به مالک مسترد می‌شود.
• چنانچه متهم پس از توقیف خودرو، وثیقه نقدی معادل حداکثر جزای نقدی این قانون را تودیع کند، توقیف وسیله نقلیه رفع خواهد شد.
• تغییر غیرمتعارف وسیله نقلیه برای قاچاق کالا یا حمل کالای قاچاق، مانند افزایش ارتفاع یا تعبیه جاساز، و همچنین استفاده یا نگهداری این وسایل به هر نحو، حتی اگر در زمان استفاده محتوی کالای قاچاق نباشد، مستوجب جزای نقدی درجه پنج طبق ماده (19) قانون مجازات اسلامی خواهد بود. علاوه بر این، مرتکب در مرتبه اول به اصلاح وسیله نقلیه و در صورت تکرار، به ضبط وسیله نقلیه محکوم خواهد شد. اگر وسیله نقلیه متعلق به شخصی غیر از مرتکب باشد و عدم علم مالک یا اقدام بازدارنده او پس از اطلاع احراز شود، وسیله پس از اصلاح توسط مرتکب به مالک مسترد می‌شود.

نحوه اعتراض به ضبط خودروی حامل کالای قاچاق

با توجه به شرایط هر پرونده، امکان اعتراض به رأی شعب تعزیرات حکومتی یا رأی صادره از دادگاه انقلاب در خصوص ضبط وسیله نقلیه حامل کالای قاچاق به سه روش وجود دارد: واخواهی، تجدیدنظرخواهی و اعاده دادرسی. واخواهی در شعبه بدوی رسیدگی‌کننده و در صورت عدم حضور متهم و عدم ارائه لایحه دفاعیه امکان‌پذیر است. درخواست تجدیدنظرخواهی نسبت به رأی شعبه بدوی تعزیرات به شعب ویژه تجدیدنظر سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع می‌شود. اما در مورد آرای قاچاق کالا و ارز و ضبط خودرو صادره از سوی دادگاه انقلاب، دادگاه تجدیدنظر استان مرجع رسیدگی مجدد خواهد بود.

نحوه اعاده دادرسی نسبت به رأی قطعی ضبط خودروی حامل کالای قاچاق

اعاده دادرسی نسبت به رأی شعب تعزیرات حکومتی در مورد قاچاق کالا و ضبط خودرو به دو صورت امکان‌پذیر است:

• اعاده دادرسی به دلیل خلاف قانون بودن رأی**: این مورد طبق تبصره ماده 23 آیین‌نامه سازمان تعزیرات حکومتی از طریق وزیر دادگستری انجام می‌شود.
• اعاده دادرسی به دلیل خلاف شرع بودن رأی**: این مورد از طریق اعمال ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری و اجرای ماده 50 مکرر 3 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز از طریق ریاست قوه قضائیه امکان‌پذیر است.

طبق تبصره 1 ماده 1 دستورالعمل ماده 50 مکرر 3 قانون اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و آئین‌نامه سازمان تعزیرات حکومتی، متقاضی اعاده دادرسی باید 2 درصد جریمه نقدی مندرج در حکم را نزد صندوق دادگستری واریز کرده و ضمیمه درخواست نماید.

اعاده دادرسی نسبت به رأی دادگاه انقلاب

اگر مرجع صادرکننده رأی قاچاق کالا و ارز و ضبط خودروی حامل قاچاق، مراجع قضایی مانند دادگاه انقلاب و دادگاه تجدیدنظر استان مربوطه باشد، امکان اعاده دادرسی بدون اختلاف وجود دارد. معترض می‌تواند نسبت به اعاده دادرسی طبق ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری از آرای قطعی صادره اقدام کند.

ضبط خودروی حمل کالای قاچاق متعلق به شخص ثالث

اگر وسیله نقلیه حمل‌کننده کالای قاچاق متعلق به شخص ثالثی غیر از مرتکب باشد و شواهدی مبنی بر اطلاع و همکاری او با مباشر یا حمل‌کننده کالای قاچاق وجود داشته باشد، یا اگر بعد از اطلاع، اقدامی برای ممانعت از این عمل مجرمانه انجام ندهد، مالک وسیله نقلیه به عنوان تسهیل‌کننده عمل مجرمانه، معاون در جرم قاچاق کالا محسوب خواهد شد و جریمه نقدی به او تعلق می‌گیرد.

نکته مهم این است که اگر محکوم به پرداخت جریمه نقدی طبق این قانون، در مدت دو ماه از تاریخ صدور حکم قطعی، جریمه را پرداخت نکند، وسیله نقلیه از او ضبط شده و برای فروش اقدام می‌شود و مابقی مبلغ به مالک بازگردانده خواهد شد.

برای رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق، مالک خودرو باید ابتدا به مراجع قضایی مرتبط مراجعه کند. این فرآیند معمولاً شامل ارائه مدارک شناسایی، مستندات مربوط به مالکیت خودرو و همچنین دلایل قانونی برای رفع توقیف است. در صورتی که مالک بتواند ثابت کند که خودرو به‌طور غیر عمدی در حمل کالای قاچاق درگیر بوده، ممکن است درخواست وی مورد پذیرش قرار گیرد. همچنین، پرداخت جریمه‌های مربوطه و همکاری با مراجع قانونی می‌تواند به تسریع در فرآیند رفع توقیف کمک کند. در نهایت، پس از بررسی مستندات و تطابق آن‌ها با قوانین، مرجع قضایی تصمیم نهایی را اتخاذ خواهد کرد.

عدم اطلاع حامل کالای قاچاق از قاچاق بودن کالا

به نظر می‌رسد مجازات حامل کالا و ارز قاچاق که از وجود اشیای مذکور نزد خود بی‌خبر است، اساساً فاقد وجاهت قانونی باشد. واضح است که قانونگذار برای مجازات مرتکب تخلف حمل، فرض را بر آگاهی افراد از رفتار خود در شرایط عادی قرار داده است. بنابراین، اصل بر آگاهی از قاچاق بودن کالا است و عدم اطلاع حامل از قاچاق بودن محموله نیاز به اثبات دارد. اگر با توجه به شواهد و مدارک موجود در پرونده، خلاف این فرض ثابت شود، برائت حامل کالاهای قاچاق منطقی‌تر خواهد بود.

نحوه ضبط خودروی تغییر یافته به منظور حمل کالای قاچاق

بر اساس تبصره 7 ماده 20 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تغییر غیرمتعارف وسیله نقلیه به منظور قاچاق کالا یا حمل کالای قاچاق، مانند افزایش ارتفاع یا تعبیه جاساز، و همچنین استفاده یا نگهداری این وسایل به هر شکلی، صرف‌نظر از اینکه در زمان استفاده یا نگهداری، محتوی کالای قاچاق باشد یا نه، مستوجب جزای نقدی درجه پنج طبق ماده (۱۹) قانون مجازات اسلامی خواهد بود. علاوه بر این، مرتکب در مرتبه اول به اصلاح وسیله نقلیه و در صورت تکرار، به ضبط وسیله نقلیه محکوم می‌شود. اگر وسیله نقلیه متعلق به شخصی غیر از مرتکب باشد و عدم علم مالک یا اقدام بازدارنده او پس از اطلاع محرز شود، وسیله پس از اصلاح توسط مرتکب به مالک بازگردانده می‌شود. در موارد تکرار، علاوه بر محکومیت مرتکب به اصلاح وسیله و استرداد به مالک، معادل قیمت آن به جزای نقدی مرتکب افزوده خواهد شد. مجازات‌های مقرر در این تبصره با مجازات‌های دیگر این قانون یا قوانین دیگر جمع شده و مانع از اجرای آن‌ها نخواهد بود.

جمع بندی

در نهایت، رفع توقیف خودروی حمل کالای قاچاق نیازمند آگاهی از مراحل قانونی و مدارک مورد نیاز است. مالکین خودرو باید با دقت به جمع‌آوری مستندات و ارائه درخواست به مراجع قضایی بپردازند. همچنین، همکاری با وکلای متخصص در این زمینه می‌تواند به تسهیل روند قانونی و جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر کمک کند. رعایت قوانین و مقررات مربوط به حمل کالا و آشنایی با حقوق و وظایف قانونی در این زمینه، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند از بروز توقیف‌های غیرضروری جلوگیری کند.